Buber Martin

Buber Martin

(1878 Wiedeń – 1965 Jerozolima) – filozof religii, uczony, historyk; wnuk Salomona B.; kuzyn Rafała B. Dzieciństwo spędził w domu dziadka we Lwowie. Studiował w Wiedniu oraz w Lipsku, Zurychu i Berlinie. Od 1898 był związany z ruchem syjonistycznym, w którym widział drogę do odrodzenia języka hebrajskiego i kultury żydowskiej. Był członkiem redakcji organu syjonistycznej „Die Welt” (od 1901). Jego poglądy doprowadziły na V Światowym Kongresie Syjonistycznym (Bazylea, 1901) do konfliktu z kierunkiem, nadanym syjonizmowi przez T. Herzla, i utworzenia Demokratycznej Frakcji w ruchu syjonistycznym. W 1902 w Berlinie B. został członkiem Stowarzyszenia dla Wydawnictw Żydowskich. Od 1903 poświęcił się głównie pracy twórczej i nauczaniu, powracając jednak często do działalności publicznej. W 1904 rozpoczął badania nad chasydyzmem. Poświęcił mu wiele studiów, m.in. Die Geschichten des Rabbi Nachman (1906), Die Legende des Baalschem (1908), Chasidischen Schriften (1927) oraz tłumaczone na j. pol. Opowieści chasydów (1986), Rabbiego Izraela ben Eliezera (…) pouczenia o Bogu zestawione (1993) i Droga człowieka według nauczania chasydów (1994). Myśl religijna B. rozwijała się od zainteresowań mistycyzmem do żydowskiego egzystencjalizmu. W 1916 założył miesięcznik „Der Jude”. Był zwolennikiem współpracy z Arabami w tworzeniu wspólnego państwa, co doprowadziło do konfliktu, zwłaszcza podczas XII Kongresu Syjon. (1921). Później był współtwórcą niewielkiej organizacji pn. Ichud (hebr., Zjednoczenie; 1942), służącej propagowaniu tej idei. Pozycję wybitnego myśliciela, wywierającego także wpływ na środowiska nieżydowskie, przyniosła mu praca Ich und Du (1937, wyd. pol. Ja i Ty, 1995), podnosząca wyższość tej relacji, będącej podstawą filozofii dialogu, nad „Ja i To”. W latach 20. XX w. współpracował z Franzem Rosenzweigiem, m.in. nad nowym przekładem niem. Biblii (Die Schrift, t. 1-20, 1926-1929). Wykładał we frankfurckim Freies Jüdisches Lehrhaus (od 1921) i na tamtejszym uniwersytecie (od 1925; od 1930 jako profesor). W 1938 przeniósł się do Jerozolimy, gdzie objął katedrę filozofii społecznej (na powierzenie mu katedry ogólnych studiów rel. nie zgodzili się ortodoksi). Po 1945 opublikował m.in. prace: Netiwot be-utopia (hebr., Ścieżki utopii, 1949), dotyczącą ewolucji utopii socjalist.; Zwei Glaubensweisen (1950, wyd. pol. Dwa typy wiary, 1995), ukazującą różnice wiary wyznawców judaizmu i chrześcijaństwa, oraz Eclipse of God (1953), skierowaną przeciw idei śmierci Boga we współczesnym świecie. B. był pierwszym przewodniczącym izraelskiej akademii nauk (od 1960).