parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1878 Lublin – 1948 Jerozolima) – prawnik, działacz syjonistyczny; szwagier H. Erlicha. Jego ojciec był właścicielem domu bankowego i wieloletnim prezesem gminy żydowskiej w Lublinie. S. ukończył prawo na UW. W okresie studiów związał się z ruchem syjonistycznym. Zaprzyjaźniony z N. Sokołowem, współpracował z redagowaną przez niego „Ha-Cefirą”. Nie mogąc zostać adwokatem, od 1904 był sekretarzem Gminy Starozakonnych w Warszawie. W 1916 został radnym m.st. Warszawy. Po wojnie prowadził kancelarię adwokacką. W Gminie pełnił m.in. funkcje radcy prawnego i członka Zarządu. Był uznanym autorytetem w dziedzinie samorządu religijnego oraz autorem prac na ten temat. Działał aktywnie w ruchu syjonistycznym, m.in. jako członek CK Syjonistów Ogólnych oraz przewodniczący Keren Kaj(j)emet le-Israel. Był też ostatnim prezesem warsz. loży B'nei B'rith. W 1938 został wybrany na posła do Sejmu RP; był ostatnim prezesem Koła Żydowskiego. 2 IX 1939, na ostatniej, nadzwyczajnej sesji Sejmu i Senatu, wygłosił deklarację „oddania się ludności żydowskiej w Polsce bez żadnych zastrzeżeń do dyspozycji Naczelnego Dowództwa”. Na początku września 1939 opuścił Warszawę i dotarł do Wilna, skąd – wiosną 1940 – udało mu się wyjechać do Palestyny. Tam prowadził działalność w środowisku uchodźców z Polski.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.