parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1870 Druja na Wileńszczyźnie – 1938 Tel Awiw) – pisarz hebrajski; historyk i działacz ruchów Chowewej Syjon i syjonistycznego. Debiutował felietonami w piśmie „Ha-Melic” w 1890. Później współpracował z prasą hebrajską i jidysz. W 1899-1905 był sekretarzem odeskiego Komitetu Chowewej Syjon. Następnie wyjechał do Palestyny i pozostawał tam w 1906-1909. Po powrocie do Wilna, do czasu I wojny światowej, był sekr. KC Syjonistów w Rosji. W 1909-1914 w Wilnie wydawał tygodnik „Ha-Olam”. W 1921 osiadł w Palestynie na stałe i poświęcił się pracy literackiej oraz naukowej. Jego twórczość była bardzo różnorodna i obejmowała m.in.: zbiór żydowskich żartów i facecji – Sefer ha-b(e)diha we-ha-chid(d)ud (hebr., Księga żartów i facecji, 1922; wyd. 2. rozszerzone, t. 1-3, 1932-1938); wydanie źródeł do dziejów Chibat Syjon – Ktawim le-toldot Chibat Cij(j)on (hebr., Pisma dotyczące historii Chibat Syjon, t. 1-3, 1919-1932); historię syjonizmu w Polsce, zawierającą własne doświadczenia z kontaktów z polskimi syjonistami – Cij(j)onut be-Polania (hebr., Syjonizm w Polsce, 1932). D. wchodził w skład komitetów redakcyjnych wielu ważnych wydawnictw encyklopedycznych i poświęconych żydowskiemu folklorowi.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.