parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1827 Brody – 1915) – dziennikarz, pisarz. W młodości przebywał w Besarabii, co dało mu znajomość realiów życia Żydów rosyjskich. Początek jego działalności literackiej dały korespondencje, pisane do czasopism niemieckojęzycznych. W okresie Wiosny Ludów (1848) był oficerem Gwardii Narodowej i współpracował z pismami rewolucyjnymi. Po jej upadku musiał opuścić Brody. W 1850–1852 pracował jako dziennikarz w Wiedniu. Powróciwszy do rodzinnego miasta, przez 40 lat był sekretarzem Izby Handlowej. W 1849 opublikował nowelę Die Einsiedlerin auf Louisiana. Jednak prawdziwy sukces przyniosła mu książka Polnische Juden, Geschichten und Bilder (1866), która miała kilka następnych wydań oraz została przetłumaczona na kilka języków – rosyjski, polski, hebrajski, francuski i angielski. Opublikował także w wersji książkowej: Gettogeschichte (1889), Geheime Wege (1895), Eine Emigration (1898). Część jego utworów prozatorskich była poświęcona również nieżydowskim tematom. Publikował także szkice historyczno-etnograficzne o Żydach w Galicji. Choć uważał syjonizm polit. za nierealną ideę, to jednak sądził, że tylko masowa emigracja żydowska z Europy Wschodniej może zapewnić rozwiązanie problemów Żydów (por. emigracja Żydów z Polski). Jego syn, Zygmunt (Sigmund) H.-F. (1857–1913), był znanym historykiem, profesorem uniwersytetu w Wiedniu i Czerniowcach, rektorem uniwersytetu w Czerniowcach oraz posłem bukowińskiego Landtagu.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.