Merzbach Henryk

Merzbach Henryk

pseudonim Agricola, [H.M.] Agrykola, Salvator Henricolo (1836 Warszawa – 1903 Bruksela) – poeta , księgarz, publicysta; wnuk kupca poznańskiego, Henryka M.; syn zamożnego księgarza i wydawcy, Zygmunta M . i Heleny z Lesserów; bratanek Samuela Henryka M. i Ludwika M .; siostrzeniec malarza, A. Lessera. Wychowywany w duchu patriotycznym uczył się najpierw w warszawskiej Szkole Realnej, a potem w Gimnazjum Gubernialnym. Studiował we Wrocławiu, Brukseli oraz w Paryżu. Mając 18 lat, wydał tomik Poezje ulotne (Wrocław 1854); publikował też w prasie. Po powrocie do kraju pod koniec lat 50. XIX w., zajął się pracą wydawniczą i księgarską; początkowo kierował księgarnią swego stryja, Samuela Henryka; w 1862, wspólnie z Ludwikiem Polakiem, założył własną księgarnię. Kontynuował działalność literacką i publicystyczną, podróżował. Był czynny w ruchu patriotycznym w okresie przedpowstaniowym, a jego księgarnia stanowiła miejsce spotkań konspiratorów. Na początku 1863 był członkiem Wydziału Prasy Rządu Narodowego, potem – zagrożony aresztowaniem z powodu opublikowania antyrosyjskiego wiersza Szlapy dołoj! – musiał emigrować (Wrocław, Lipsk); jego księgarnia w połowie 1863 została zamknięta. W Lipsku, z polecenia Rządu Narodowego, doglądał wydawania broszur politycznych. W 1864 należał do grona współzałożycieli dziennika „Ojczyzna”; opublikował zbiór wierszy Z wiosny (Lipsk); na żądanie policji rosyjskiej przeniósł się do Drezna, gdzie brał żywy udział w życiu polskiej kolonii, a potem wyjechał do Brukseli i pozostał tam do końca życia. Pracował w księgarni wydawniczej „Ch. Murquardt”; został jej dyrektorem, potem współwłaścicielem, a następnie właścicielem. Stała się ona jedną z najbardziej liczących się firm na europejskim rynku księgarskim. M. wydawał wiele dzieł, w tym liczne polonika. W 1870 uzyskał tytuł „nadwornego księgarza” króla Belgii, Leopolda II i jego brata, hrabiego Flandrii. W 1880 założył Instytut Geograficzny, któremu monarcha udzielał wsparcia finansowego, nadał przywileje i tytuł Institut National de Géographie. Instytucja ta wydawała czasopismo „Mouvement Géographiques”, liczne atlasy i dzieła. Po wycofaniu się z działalności zawodowej w 1887 M. był czynny w życiu społecznym kraju. Otrzymał wiele zaszczytnych tytułów, powierzano mu rozmaite funkcje. Odgrywał też znaczącą rolę w życiu emigracji polskiej; był prez. Towarzystwa Polskiego Wzajemnej Pomocy, kolekcjonował pol. książki, dzieła sztuki, prowadził korespondencję z wybitnymi osobistościami świata kultury polskiej. Pisywał do prasy polskiej i emigracyjnej. Kontynuował też twórczość literacką, wprowadzając do niej często motywy żydowskie; wydał miedzy innymi zbiory poetyckie: Strzaskana lutnia (Paryż 1871), Z jesieni (Bruksela 1882); nowelę Deux soeurs (Bruksela 1877); szkice Joachim Lelewel w Brukseli (Paryż 1889), Prace numizmatyczne Joachima Lelewela w Belgii (Kraków 1889). Syn M., Karol (Charles) Zygmunt Henryk (1875-1943), belgijski generał-major, historyk wojskowości, także był blisko związany z Polską; pracował na rzecz krzewienia przyjaźni polsko-belgijskiej; został odznaczony przez polskie władze komandorią Orderu Polonia Restituta. Drugi z synów M., Jerzy Zygmunt Karol Stanisław (1874-1928), został prezesem palestry w Kairze; jego imieniem nazwano katedrę prawa na tamtejszym uniwersytecie (był jej założycielem); otrzymał arabski tytuł beja.