Pro perfidis Judaeis
Pro perfidis Judaeis
(łac.) – modlitwa z liturgii wielkopiątkowej, dotycząca Żydów. Zdaniem Jules Isaaca, jako pierwszy, pod koniec VI w. – w skróconej formie – przytoczył ją Grzegorz z Tours. W całości znalazła się w Sakramentarzu Gelazjańskim (VII w.). Najprawdopodobniej w VIII w. dołączono do niej wskazanie o pomijaniu wezwania „klęknijmy”. Uwagę tę skomentował w XI w. Ammalary z Metzu, tłumacząc, że skoro Żydzi przyklękali przed Jezusem, wystawiając go na pośmiewisko, chrześcijanie nie mogą podejmować tego gestu (w Ewangelii [Mt 15,16-20] to żołnierze rzymscy, a nie Żydzi, wykonywali ten gest). W Mszale potrydenckim (1570) odpowiednia rubryka opiewała: nie mówi się „Amen” ani „módlmy się”, ani „klęknijmy”, ani „powstańmy”, lecz bezpośrednio po wezwaniu następuje modlitwa. Pominięcie wezwania do nieprzyklękania, jak i samo sformułowanie, było powodem oburzania się Żydów. W 1911 i 1915, a następnie w latach 30. i 40. XX w. proponowano interpretację słów perfidia, perfidis jako „niewiara”, „niewierność”, „brak wiary”, „nierzetelność”. Proponowano także traktowanie modlitwy na równi z innymi, a więc z przyklęknięciem. Kongregacja dla Spraw Obrzędów w 1948 wydała oświadczenie, idące w tym kierunku (perfidia w sensie „niewierność”). Przy reformie liturgii Wielkiego Tygodnia (1955) wprowadzono przyklęknięcie, zrównując tym samym modlitwę za Żydów z innymi modlitwami. Jan XXIII w 1959 nakazał wykreślić słowa perfidis Judaeis i perfidia. Tego samego roku wspomniana Kongregacja zmodyfikowała modlitwę i – drogą dyplomatyczną – rozesłała ją do biskupów poszczególnych krajów. Pozostała część modlitwy uległa zmianie w marcu 1964, podczas obrad Soboru Watykańskiego II, jeszcze przed ogłoszeniem Deklaracji o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich. Zmieniony tekst Kongregacja opublikowała 7 III 1965. Jej pełny tekst znajduje się w Variationes in Ordinem Hebdomadae sanctae inducendae (1965). P.p.J. w obecnej formie została wprowadzona w Wielki Czwartek 1970 przez Pawła VI w nowym mszale Missale Romanum. Przy czym Mszał pozostawił krajowym konferencjom episkopatu sprawę zachowania lub zniesienia zwyczaju klękania i powstawania przy wszystkich modlitwach. Obecnie tekst modlitwy tej brzmi: Oremus et pro Judaeis ut, ad quos prius locutus est Dominus Deus noster, eis tribuat in sui nominis amore et in sui foederis fidelitate proficere (oratio in silentio). Omnipotens sempiterne Deus, qui promissiones tuas Abrahame eiusque semini contulisti. Ecclesiae tuae preces clementer exaudi, ut populus aquisitionis prioris ad redemptionis mereatur plenitudinem pervenire. Per Christum Dominum nostrum. Amen. Modlitwa traktuje więc Żydów jako tych, do których Bóg przemawiał najpierw, i jako naród, wybrany najpierw, przed innymi. Niestety, tłumaczenie polskie dość swobodnie oddaje te stwierdzenia: „[…] których przodków Bóg przemawiał […], lud, który niegdyś był narodem wybranym. 12 III 2000, podczas mszy św. w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu, Jan Paweł II w Modlitwie Powszechnej, nawiązującej do najstarszego typu (jak w Wielki Piątek), wyznał winy Kościoła, popełnione względem Izraela. Intencję główną odczytał kardynał Edward I. Cosidy, przewodniczący Papieskiej Rady Popierania Jedności Chrześcijan: „Módlmy się, aby pamiętając o cierpieniach, jakich zaznał Izrael w ciągu dziejów, chrześcijanie umieli uznać grzechy, popełnione przez wielu z nich przeciwko ludowi Przymierza i błogosławieństw, a przez to zdołali oczyścić swoje serce”. Ojciec Święty natomiast odmówił następującą modlitwę: „Boże naszych Ojców, który wybrałeś Abrahama i jego potomstwo, aby Twoje Imię zostało zaniesione narodom, bolejemy głęboko nad postępowaniem tych, którzy w ciągu wieków przysporzyli cierpień tym Twoim synom, a prosząc Cię o przebaczenie, pragniemy tworzyć trwałą więź prawdziwego braterstwa z ludem Przymierza. Przez Chrystusa Pana naszego” (por. Przymierze [z Bogiem]). Dalszym krokiem było włożenie w szczelinę w Ścianie Płaczu w Jerozolimie kartki z modlitwą, w której Jan Paweł II prosił Boga o wybaczenie Kościołowi win, popełnionych wobec braci Żydów (por. kwitłech). Kartka ta została potem umieszczona w jerozolimskim muzeum Jad wa-Szem. (Zob. też antyjudaizm)
