parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Pro perfidis Judaeis

Pro perfidis Judaeis

(łac.) – modlitwa z liturgii wielkopiątkowej, dotycząca Żydów. Zdaniem Jules Isaaca, jako pierwszy, pod koniec VI w. – w skróconej formie – przytoczył ją Grzegorz z Tours. W całości znalazła się w Sakramentarzu Gelazjańskim (VII w.). Najprawdopodobniej w VIII w. dołączono do niej wskazanie o pomijaniu wezwania „klęknijmy”. Uwagę tę skomentował w XI w. Ammalary z Metzu, tłumacząc, że skoro Żydzi przyklękali przed Jezusem, wystawiając go na pośmiewisko, chrześcijanie nie mogą podejmować tego gestu (w Ewangelii [Mt 15,16-20] to żołnierze rzymscy, a nie Żydzi, wykonywali ten gest). W Mszale potrydenckim (1570) odpowiednia rubryka opiewała: nie mówi się „Amen” ani „módlmy się”, ani „klęknijmy”, ani „powstańmy”, lecz bezpośrednio po wezwaniu następuje modlitwa. Pominięcie wezwania do nieprzyklękania, jak i samo sformułowanie, było powodem oburzania się Żydów. W 1911 i 1915, a następnie w latach 30. i 40. XX w. proponowano interpretację słów perfidia, perfidis jako „niewiara”, „niewierność”, „brak wiary”, „nierzetelność”. Proponowano także traktowanie modlitwy na równi z innymi, a więc z przyklęknięciem. Kongregacja dla Spraw Obrzędów w 1948 wydała oświadczenie, idące w tym kierunku (perfidia w sensie „niewierność”). Przy reformie liturgii Wielkiego Tygodnia (1955) wprowadzono przyklęknięcie, zrównując tym samym modlitwę za Żydów z innymi modlitwami. Jan XXIII w 1959 nakazał wykreślić słowa perfidis Judaeisperfidia. Tego samego roku wspomniana Kongregacja zmodyfikowała modlitwę i – drogą dyplomatyczną – rozesłała ją do biskupów poszczególnych krajów. Pozostała część modlitwy uległa zmianie w marcu 1964, podczas obrad Soboru Watykańskiego II, jeszcze przed ogłoszeniem Deklaracji o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich. Zmieniony tekst Kongregacja opublikowała 7 III 1965. Jej pełny tekst znajduje się w Variationes in Ordinem Hebdomadae sanctae inducendae (1965). P.p.J. w obecnej formie została wprowadzona w Wielki Czwartek 1970 przez Pawła VI w nowym mszale Missale Romanum. Przy czym Mszał pozostawił krajowym konferencjom episkopatu sprawę zachowania lub zniesienia zwyczaju klękania i powstawania przy wszystkich modlitwach. Obecnie tekst modlitwy tej brzmi: Oremus et pro Judaeis ut, ad quos prius locutus est Dominus Deus noster, eis tribuat in sui nominis amore et in sui foederis fidelitate proficere (oratio in silentio). Omnipotens sempiterne Deus, qui promissiones tuas Abrahame eiusque semini contulisti. Ecclesiae tuae preces clementer exaudi, ut populus aquisitionis prioris ad redemptionis mereatur plenitudinem pervenire. Per Christum Dominum nostrum. Amen. Modlitwa traktuje więc Żydów jako tych, do których Bóg przemawiał najpierw, i jako naród, wybrany najpierw, przed innymi. Niestety, tłumaczenie polskie dość swobodnie oddaje te stwierdzenia: „[…] których przodków Bóg przemawiał […], lud, który niegdyś był narodem wybranym. 12 III 2000, podczas mszy św. w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu, Jan Paweł II w Modlitwie Powszechnej, nawiązującej do najstarszego typu (jak w Wielki Piątek), wyznał winy Kościoła, popełnione względem Izraela. Intencję główną odczytał kardynał Edward I. Cosidy, przewodniczący Papieskiej Rady Popierania Jedności Chrześcijan: „Módlmy się, aby pamiętając o cierpieniach, jakich zaznał Izrael w ciągu dziejów, chrześcijanie umieli uznać grzechy, popełnione przez wielu z nich przeciwko ludowi Przymierza i błogosławieństw, a przez to zdołali oczyścić swoje serce”. Ojciec Święty natomiast odmówił następującą modlitwę: „Boże naszych Ojców, który wybrałeś Abrahama i jego potomstwo, aby Twoje Imię zostało zaniesione narodom, bolejemy głęboko nad postępowaniem tych, którzy w ciągu wieków przysporzyli cierpień tym Twoim synom, a prosząc Cię o przebaczenie, pragniemy tworzyć trwałą więź prawdziwego braterstwa z ludem Przymierza. Przez Chrystusa Pana naszego” (por. Przymierze [z Bogiem]). Dalszym krokiem było włożenie w szczelinę w Ścianie Płaczu w Jerozolimie kartki z modlitwą, w której Jan Paweł II prosił Boga o wybaczenie Kościołowi win, popełnionych wobec braci Żydów (por. kwitłech). Kartka ta została potem umieszczona w jerozolimskim muzeum Jad wa-Szem. (Zob. też antyjudaizm)

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]