Kaczergiński Szmerke (Szemarjahu, Szmerł, Szymon)

Kaczergiński Szmerke (Szemarjahu, Szmerł, Szymon)

(1901 Wilno – 1954 Argentyna) – poeta, dramaturg, prozaik, publicysta, tworzący w języku jidysz. Z zawodu był litografem. W dzieciństwie odebrał tradycyjne wychowanie religijne. W 1929 przyłączył się do grupy artystycznej „Jung Wilne”, stając się jej głównym spiritus movens, dzięki intelektualnej ruchliwości i talentom organizacyjnym. Był jedynym członkiem grupy, działającym w nielegalnym ruchu komunistycznym (został aresztowany za przynależność do KPP). Współpracował z komunistycznym czasopismem nowojorskim „Morgn Frajhajt” (jid., Jutro Wolność). Dwa jego wiersze, opatrzone muzyką, zyskały popularność wśród komunizującej młodzieży. Natomiast jego dorobek literacki był wówczas stosunkowo skromny. Publikował poematy i opowiadania. Jego debiutem prozatorskim było opowiadanie Ałc in bestn ordnung (Wszystko w najlepszym porządku, w: „Literarisze Tribune” 1931). W czasie II wojny światowej, zmuszony przez Niemców do wybrania najcenniejszych zbiorów JIWO w celu późniejszego ich wywiezienia do Niemiec, zdołał ukryć część cennych materiałów; ocalały i obecnie znajdują się w Nowym Jorku. Przed likwidacją getta wileńskiego K. uciekł do oddziału partyzanckiego (por. Farejnikte Partizaner Organizacje). Po wojnie próbował odbudować żyd życie kult. w Wilnie, ale został zmuszony przez władze rosyjskie do wyjazdu do Polski. Po krótkim pobycie w PRL (był członkiem CŻKH, współpracownikem pisma „Unzer Wort”) emigrował do Francji; zamieszkał w Paryżu. W 1950 osiadł w Argentynie, gdzie został sekretarzem Kongresu Kultury Żydowskiej. Zginął w katastrofie lotniczej. Był kronikarzem (proza i liryka) dramatu wileńskiego getta, a następnie walki partyzanckiej. Napisał m.in.: Dos gezang fun wilner geto (Śpiew z wileńskiego getta, 1947), Churbn Wilne (Zburzenie Wilna 1947), Ich bin gewen a partizan (Byłem partyzantem 1952), Lider fun getos un lagern (Pieśni gett i obozów, 1948). Po tragicznej śmierci K. opublikowano poświęconą mu księgę pamiątkową – Szmerke Kaczerginski ondeknbuch (jid.; 1955).