Karski Jan

Karski Jan

właśc. Jan Kozielewski (1914 Łódź – 2000 Waszyngton) – żołnierz Związku Walki Zbrojnej – AK, profesor nauk politycznych. Ukończył prawo na UJK. Od 1935 był pracownikiem MSZ. W czasie kampanii wrześniowej (1939) walczył jako podporucznik artylerii konnej i dostał się do niewoli sowieckiej. Uciekł z transportu, wiozącego jeńców na wymianę z Niemcami. W konspiracji, jako jednego z pseudonimów, używał nazwiska Karski. Był pracownikiem Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK oraz kurierem Polskiego Państwa Podziemnego (por. Karskiego raporty). Sytuacji w Polsce w okresie okupacji niemieckiej poświęcił książkę The Story of the Secret State (1944; wyd. pol. Tajne państwo – opowieść o Polskim Państwie Podziemnym, 2000). Po wojnie pozostał na emigracji. Nostryfikował uzyskany przed wojną dyplom w 1949, a w 1952 uzyskał doktorat nauk politycznych na uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, gdzie później wykładał historię dyplomacji. W 1962-1963 wykładał także na Columbia University w Nowym Jorku. Na zlecenie Departamentu Stanu USA wykładał również w 16 krajach całego świata. Był współredaktorem New Catholic Encyclopaedia oraz Colliers Encyclopaedia. Od 1974 zajmował się opracowaniem swego głównego dzieła nauk., poświęconego stosunkowi mocarstw światowych wobec Polski, od konferencji w Wersalu do konferencji w Jałcie, czego efektem było opublikowanie The Great Powers and Poland 1919-1945 (wyd. w języku polskim w drugim obiegu Wielkie mocarstwa a Polska, t. 1-2, 1987; 1. wyd. oficjalne 1992). Po śmierci pochodzącej z Polski żony, znanej tancerki Poli Nireńskiej (zm. w 1992) ufundował nagrodę swego i jej imienia, przyznawaną osobom szczególnie zasłużonym dla porozumienia między Polakami a Żydami. Uhonorowany był wieloma odznaczeniami i wyróżnieniami, w tym dwukrotnie krzyżem Virtuti Militari, orderem Orła Białego, medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (1982), honorowym obywatelstwem Państwa Izrael, zgłoszeniem do pokojowej Nagrody Nobla (przez Instytut Jad wa-Szem), doktoratem honoris causa uniwersytetu Georgetown, Hebrew College w Baltimore, UW i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.