parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
ród żydowskiego pochodzący z Pragi czeskiej; Mordechaj ben Abraham J. (ok. [1520] 1530-1612), wraz z synami – Perecem i Arie Lejbem, zapoczątkował polskie, niemieckie i rosyjskie odgałęzienia rodu (w Rosji ich potomkowie przyjęli nazwiska Edelman, Rogalski, Urison i inni). Kalman (Kalonymos, Kalonymus) ben Mordechaj J. (?-1603), właściciel drukarni w Lublinie (od 1576), był protoplastą rodziny Kalmankes i Kalmankes-Jaffe. Izrael ben Aaron J. (ok. 1640 Ukraina – 1710 Frankfurt), rabin w Szkłowie, zyskał wielką sławę jako talmudysta. W poł. XVIII w. wielu członków rodziny J. (Halberstadt-Jaffe, Itzig-Jaffe) żyło w Berlinie. Nazwisko J. występowało także na Węgrzech, we Włoszech, w Anglii i w Ameryce Północnej, aczkolwiek faktyczne pokrewieństwo jest w wielu wypadkach kwestią sporną. Josef ben Mosze J. (1846 Litwa – 1897 Manchester) był rabinem na Litwie, a od 1893 – rabinem rosysko-polskiej gminy żydowskiej w Manchesterze. Izrael ben Jedidja J. (Kalmankes) (1813 Kurlandia – 1888 Nowy Jork) pełnił funkcję kantora w Suwałkach, Kaliszu, a pod koniec życia w Nowym Jorku. Lejb J. (Joffe) (1876-1948) był poetą i działaczem syjonistycznym. (Por.: Epsztejn Kalonymos Kalman ha-Lewi z Krakowa; Joffe Mordechaj; Szapiro Kalonymus Kalman)
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.