Sefer ha-ik(k)arim

Sefer ha-ik(k)arim

(hebr., Księga zasad [dogmatów]) – główne dzieło J. Albo, ukończone w 1425, prezentujące filozoficzne rozważania nad doktrynalnymi podstawami judaizmu. Jego geneza wiąże się z nasilającymi się w średniowiecznej Europie atakami na religię żydowską. Wyodrębnienie głównych pryncypiów wiązało się z rozróżnieniem praw naturalnych i boskich, jako jedynych, mających zasadnicze znaczenie. Przypisanie wierze w nadejście Mesjasza drugorzędnego znaczenia, w tym układzie było reakcją na nacisk, jaki na tę kwestię kładła strona chrześcijańska. W czterech częściach S. ha-i. Albo omówił przede wszystkim trzy pryncypia wiary Żydów, redukując w ten sposób liczbę Trzynastu artykułów wiary Majmonidesa do trzech: 1. istnienia Boga; 2. Bożego objawienia; 3. Bożej nagrody i kary. Odrzucenie, któregokolwiek z nich automatycznie czyniło Żyda heretykiem. Wokół tych pryncypiów Albo zbudował system sześciu „doktryn": creatio ex nihilo; przewodnictwa Mojżesza, jako najważniejszego proroka; wieczności Praw Mojżeszowych; możności osiągnięcia przez człowieka doskonałości, dzięki przestrzeganiu Prawa Bożego; zmartwychwstania po śmierci; nadejścia Mesjasza. Wedle Alba, można było być dobrym Żydem, nawet jeśli się którąś z owych doktryn odrzucało. Uzupełnieniem tej struktury dogmatycznej było osiem dodatkowych zasad, które wiązały się z wyżej wspomnianymi pryncypiami, jako wynikające z nich i zarazem będące ich bardziej szczegółowym opisem. Choć późniejsi krytycy podnosili, że S. ha-i. jest dziełem o niewielkiej oryginalności i w zasadzie eklektycznym, to jednak cieszyło się ono wielką popularnością, także na ziemiach pol., a jego powstanie było ważnym etapem kształtowania się dogmatyki judaizmu. S. ha-i. wielokrotnie było wydawane (po raz pierwszy w 1485; w kilku edycjach – z pominięciem fragmentów najbardziej polemicznych wobec chrześcijaństwa) oraz komentowane. (Por. też Kopelman Jaakow ben Samuel)