Friedman(n) Izrael z Różyna

Friedman(n) Izrael z Różyna

zw. Izraelem Różynem, Izraelem z Różyna (jid. Jisroel Rużyner) lub Różynerem (1797 Pohrebyszcze – 1850 [1851] Sadagóra) – przywódca chasydów i założyciel dynastii cadyków z Różyna; prawnuk Dow Bera z Międzyrzecza; wnuk Abrahama Anioła z Sadagóry; syn cadyka, Szaloma Szachny z Pohrebyszcz. Tradycja chasydzka od chwili jego urodzenia przypisywała mu cudowne właściwości. Jego wuj, Mordechaj ben Nachum z Czarnobyla, miał ogłosić, że dziecko jest kolejnym wcieleniem BESZT-a, założyciela chasydyzmu. Jego ojciec przed śmiercią miał mieć widzenie, które opowiedział synowi, doskonale ilustrujące mesjanistyczne ambicje zarówno ojca, jak i syna. Przedstawiało ono cadyka siedzącego w przedsionku niebieskim oraz leżącą przed nim wspaniałą koronę, która powstała z jego nauczania i świętości, ale której nie mógł założyć na głowę. „Opowiedziałem ci to – miał rzec Szachna synowi – bo kiedyś ci się przyda”. F. posiadał wybitne zdolności organizacyjne. W Różynie (na płd.-wschód od Żytomierza) założył wystawny dwór, który uczynił ważnym ośrodkiem chasydzkim. W 1828 został oskarżony o polecenie zabójstwa dwóch donosicieli i aresztowany. Zatrzymano wówczas setki osób, z których blisko 80 stanęło przed sądem wojskowym. Sześciu przywódców chasydzkich zostało skazanych na dożywotnie ciężkie roboty i chłostę, od której większość zmarła. F., po 22 miesiącach spędzonych w areszcie, zwolniono, pozostawał jednak pod dozorem policyjnym z powodu mesjanistycznych ambicji. Policjant towarzyszył mu nawet podczas modlitwy. F. przeniósł się do Kiszyniowa, skąd udało mu się uciec do rumuńskich Jass. Ponieważ władze carskie starały się o jego ekstradycję, wyjechał do austriackiej Bukowiny. W 1845 cesarz Ferdynand I zezwolił mu na osiedlenie się w Sadagórze. F. zbudował tam wspaniały dwór i prowadził równie wystawne życie, jak w Różynie. Uważał się za duchowego króla Izraela. Zaniechał całkowicie nauczania ezoterycznego i nie miał żadnego ucznia. Po jego śmierci w Sadagórze pozostał najstarszy syn, Szalom Josef F. (1813–1851), który jednak zmarł zaledwie 10 miesięcy po śmierci ojca. Zastąpił go brat, Abraham Jaakow F. z Sadagóry, uważany za właściwego sukcesora F.; inni jego synowie i wnukowie założyli osobne dynastie cadyków, m.in. w Czortkowie, Husiatyniu, Czerniowcach, Stefanesti i Buhuşi w Rumunii. (Por. sadagórska dynastia cadyków)