parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1890 Ząbki k. Tarnopola – 1943? Łódź) – rzeźbiarz, metaloplastyk, malarz. Na Politechnice Lwowskiej studiował architekturę oraz w Wiedniu – architekturę, malarstwo i rysunek. Ok. 1910, wraz z M. Goldsteinem, założył we Lwowie Koło Miłośników Sztuki Żydowskiej. W 1919 został jego prez., a potem członkiem zarządu. Kilka prac K. (Z wojny, Lato) pokazywano na I Wystawie Sztuki Żydowskiej (1920). Po przeniesieniu się do Łodzi, od 1921, był nauczycielem rysunków w tamtejszym I Gimnazjum Hebrajskim. Brał udział w życiu łódzkiego środowiska artystycznego, uczestniczył w wystawach łódzkich artystów, łódzkiego Związku Zawodowego Artystów Plastyków, IPS. Nadal jednak czuł się związany przede wszystkim ze Lwowem; miał tam (oraz w pobliskim Truskawcu) kilka wystaw indywidualnych (1928, 1929, 1934). Uczestniczył też w wystawach organizowanych przez Zrzeszenie Żydowskich Artystów, Malarzy i Rzeźbiarzy w Krakowie, oraz przez Kunstgewerbemuseum w Berlinie. Dorobek K., choć ilościowo niewielki jest bardzo różnorodny. Artysta dość wcześnie porzucił malarstwo i rysunek, i zajął się metaloplastyką. Tworzył płaskorzeźby w blasze miedzianej, mosiężnej i srebrnej – głównie portrety, pejzaże, sceny rodzajowe, martwe natury. Jego portrety uderzają wnikliwą analizą psychologiczną modela, wiernością szczegółu, linearnym konturem, ciekawą fakturą. Często podejmował tematykę biblijną (Adam i Ewa, Raj, W kąpieli), społeczną (Bezdomni), oraz tematy żydowskie (Ahaswerus, Żyd z etrogiem, Seder, Rabin). Wykonywał także przedmioty kultowe – lampki chanukowe, tasy, talerze sederowe, parawany.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.