Wischnitzer (Wisznicer; Vishnitzer) Marek (Mark)

Wischnitzer (Wisznicer; Vishnitzer) Marek (Mark)

(1882 Równe – 1955 Tel Awiw) – historyk, socjolog, działacz społeczny, wydawca; od 1912 mąż Racheli W. Jego ojciec pochodził z zaboru austriackiego, matka – z rosyjskiego. Studiował w Wiedniu, Getyndze i Berlinie (tytuł doktora uzyskał na podstawie pracy Die Uniwersität in Gettingen und die Entwiclung der liberalen Ideeen in Rusland in ersten Viertel des 19. Jahrhundert w 1906; opublikowana w szerszej wersji w Berlinie w 1907). W 1907-1918 mieszkał w Petersburgu. Wykładał w instytucie barona Dawida Ginzburga (1909-1912). Był redaktorem działu historii Żydów w Europie w Jewrejskoj Encikłopedii (1908-1913) oraz inicjatorem, wydawcą i jednym z autorów Istorii jewrejskowo naroda (1914-1916). Współpracował z pismem „Jewriejskaja Starina” oraz m.in. z „Der Tog”, „Cukunft” (jid., Przyszłość), „Talpij(j)ot” (hebr., Warownia), „Pierieżitoje”. Potem przebywał w Londynie (1919-1921) i Berlinie (1921-1937), gdzie m.in. piastował funkcję sekretarza Hilsfverein der deutschen Juden (1922-1938/1939)) oraz redagował dział historyczny Encyclopaedia Judaica (1928-1934). W związku z podjęciem działalności Fundacji na Rzecz Jesziw, założonej przez prof. W.M. Haffkina, na pocz. lat 30. W. odwiedzał jesziwy litewskie oraz w Polsce, Rumunii, Słowacji i na Węgrzech. W 1938 opuścił hitlerowskie Niemcy i wyjechał do Paryża. Po wielu przejściach w Europie, w 1941 udało mu się wyemigrować do Stanów Zjednoczonych, gdzie m.in. współpracował z JIWO oraz był profesorem Yeshiva University w Nowym Jorku (od 1948). Badał dzieje frankistów, cechów w Koronie, na Litwie i Kresach Wschodnich, oraz historię gospodarczą Żydów polskich w XVII-XVIII w. Opublikował m.in. To Dwell in Safety, the Story of Jewish Migration since 1800 (1948), History of Jewish Crafts and Guilds (wyd. pośm. 1965) oraz Pamiętniki Dow Bera Birkenthala (w j. hebr. i ang. 1922) i Die Juden in der Welt (1935).