Gordin Jaakow (Jacob, Jakub) [Michajłowicz]

Gordin Jaakow (Jacob, Jakub) [Michajłowicz]

(1853 Mirgorod, gub. połtawska – 1909 Nowy Jork) – pisarz, publicysta, tłumacz i dramaturg, reformator teatru żydowskiego. Pochodził z rodziny o tradycjach chasydzkich, ale – obok religijnego – otrzymał także wykształcenie świeckie. W latach 70. XIX w. zaczął publikować teksty w prasie rosyjskiej. Poszukując dla siebie miejsca oraz sposobu ekspresji własnych uczuć, wędrował, imając się różnych zajęć. Wpływy haskali, rosyjskich populistów, idei głoszonych przez Lwa Tołstoja oraz rozważania nt. ortodoksji doprowadziły go do założenia w 1879 Duchowego Bractwa Biblijnego, głoszącego potrzebę oparcia judaizmu na etyczno-duchowej podstawie, osiąganej przez pracę fizyczną, zwłaszcza na roli. Podjął też próbę stworzenia żydowskiej kolonii rolniczej w Rosji. G. krytykowany był przez wiele kół żydowskich (m.in. przez M.L. Lilienbluma) za dążenia do chrystianizacji judaizmu. Po pogromach w Rosji w 1881, wielu członków Bractwa opowiedziało się za potrzebą emigracji do Stanów Zjednoczonych, G. jednak był temu przeciwny. Niepowodzenia związane z założeniem kolonii, pogłoski o zamiarze władz, dotyczącym wydania zakazu działalności Bractwa, a potem jego wydanie w 1890 sprawiły, że G. w połowie 1891 opuścił Rosję i osiadł w Nowym Jorku. Podjął próbę wydawania gazety w języku rosyjskim. Zainteresował się też teatrem jidysz; pierwsza jego sztuka Syberia została wystawiona w Nowym Jorku w listopadzie 1891. G. stał się wielkim reformatorem teatru żydowskiego. Napisał ok. 80 sztuk. Były to zarówno przeróbki klasyki światowej (m.in.: oparty na Fauście Goethego Got, mencz un tajwł = Bóg, człowiek i diabeł, 1900; Der jidiszer kenig Lir = Żydowski król Lear, 1892; Der Jid = Żyd, według Fuhrmann Henschel G. Hauptmanna), jak i dzieła oryginalne, związane z klimatem Kresów (wspomniana Wolność, czy – sztuka szczególnie popularna – Mirełe Efros, 1898; Chasie di jesojme = Sierota Chasia, 1903; Di Szchite = Ubój rytualny, 1899; Di emese kraft = Prawdziwa siła, 1904; Der Umbakanter = Nieznany, 1905; Der Fremder = Obcy, 1906). G. był jednym z pierwszych pisarzy, którzy tworzyli niemal wyłącznie dla teatru jidysz. Jego sztuki, często o charakterze moralizatorskim, weszły do kanonu repertuarowego scen żydowskich i stały się w Polsce podstawą wielu scenariuszy filmowych.