Feldszuh Rubin (Ruben, Reuwen)

Feldszuh Rubin (Ruben, Reuwen)

pseud. Ben Szem, Benszem (1900 Buczacz –?) – pisarz polsko-żydowski, piszący także w języku jidysz i hebrajskim, działacz syjonistyczny, wydawca, pedagog. Z ruchem syjonistycznym związał się jeszcze podczas nauki w gimnazjum w Czortkowie. W 1919–1921 pracował jako szomer w Palestynie, potem studiował na uniwersytecie w Wiedniu (w 1923 uzyskał doktorat z filozofii) oraz w tamtejszym Israelitisch-Theologische Lehranstalt. Po powrocie do kraju osiadł w Warszawie, gdzie (od 1924) wykładał w gimnazjum hebrajskim, następnie był jego dyrektorem. W 1928 ożenił się z muzykologiem, pianistką Perlą Richter. Działał w ruchu syjonistycznym, sympatyzując zrazu z jego lewicą (Ha-Szomer ha-Cair); później z rewizjonistami i z Betarem. Piastował funkcje prezesa oddziału warszawskiego i wiceprezesa Związku Pisarzy i Dziennikarzy Hebrajskich w Polsce. Był tłumaczem przysięgłym języków: staroaramejskiego, hebrajskiego i jidysz. Współpracował z wieloma czasopismami polsko-żydowskimi, jidysz, hebrajskimi i niemieckimi (m.in. z: „Opinią”, „Nowym Dziennikiem”, „Chwilą”, „Naszą Opinią”, „Naszym Przeglądem”, „Hajntem”, „Momentem”, „Ha-Cefirą”, „Ha-Jom”, „Ba-Derech” [hebr., W drodze], „Derech ha-Szomer” [hebr., Droga Strażnika], „Unzer Ekspres”); był wydawcą i redaktorem „Nowej Ery” (1928), „Nowego Czasu” (1931), pisma „My sami” (1935–1936); redagował pismo „Jidn – Staats-Front” (jid., Żydzi. Front państwowy). Był twórcą Ligi Mandatowej Polski nad Palestyną i Legionu im. Berka Joselewicza. W okresie okupacji niemieckiej przebywał w getcie warszawskim, gdzie – z ramienia organizacji syjonistycznych – zabiegał o możliwość emigracji dla siebie i innych Żydów, m.in. podejmując kontakty z agenturą gestapo, co sprawiło, że E. Ringelblum i A. Czerniaków wypowiadali się o nim negatywnie. Według jednej wersji, dzięki pomocy Biura Palestyńskiego w Genewie, już w czasie wojny zdołał przedostać się do Palestyny, według innej – przybył tam w 1945. Był dyrektorem gimnazjum La-Or w Jaffie. Przed wojną opublikował dwie powieści w języku polskim – Noce palestyńskie (1928) i Czerwone dusze (1932) oraz zapoczątkował wydawanie dzieła (w j. jid.) Jidiszer gezełszaftłecher leksikon (Żydowski leksykon społeczny, t. 1, 1939). Po wojnie opublikował w j. hebr. Me-al ha-kwarim ha-domim (1946) i opowiadania z getta warszawskiego Be(j)n chomot ha-get(t)o (W murach getta, 1947) oraz tom wspomnień w języku jidysz Pojłn brent… (Polska płonie…, 1960).