parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
Sadan Dow (1902 Brody – 1989 Jerozolima) – uczony, pisarz, poeta, tłumacz, historyk literatury. Otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne, a potem ukończył gimnazjum we Lwowie. W okresie I wojny światowej przystąpił do ruchu He-Chaluc, a następnie był wydawcą jego organu, „He-Atid” (hebr., Przyszłość). Współpracował też z lwowską „Chwilą”. W 1925, jako chaluc, wyemigrował doPalestyny. W 1927 wszedł w skład zespołu redakcyjnego czasopisma „Dawar” (hebr., Słowo). W 1927 został wysłany do Niemiec jako emisariusz He-Chaluc; wykorzystał ten czas na dokształcanie się. Po powrocie przez pewien czas był nauczycielem, a od 1933 ponownie wchodził w skład redakcji „Dawar” (m.in. jako wydawca dodatku literackiego tego pisma). W 1952-1963 był pierwszym profesorem literatury jidusz na UH; a w 1965-1970 – literatury hebrajskiej na uniwersytecie w Tel Awiwie. Od 1965 członek Izraelskiej Akademii Nauk. Napisał przeszło 60 książek, a jego twórczość obejmuje własne prace literackie i autobiograficzno-wspomnieniowe, przede wszystkim bardzo ciekawe studia, dotyczące prozy, poezji, lingwistyki i folkloru żydowskiego. Głównym przedmiotem zainteresowań Sz. była nowożytytna literatura żydowska. Uważał, że jej początki sięgają okresu po powstaniu Chmielnickiego. Traktował ją też jako immanentną całość, składającą się z trzech złączonych ze sobą członów: hebrajskiego, jidysz i twórczości w językach europejskich. Sz., jako pierwszy, stosował w krytyce literackiej nowoczesne narzędzia, w tym psychoanalizę.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.