parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1911 Królewiec – 1970 Jerozolima) – poetka, krytyk literacki, tłumaczka. Po rewolucji rosyjskiej w 1917 jej rodzina osiedliła się w Kownie. G. ukończyła Gimnazjum Hebrajskie, potem studiowała na uniwersytecie w Kownie, Bonn i w Berlinie, gdzie otrzymała doktorat z semitystyki (1933). Początkowo pisała wiersze w języku rosyjskim. Jej debiut w języku hebrajskim przypadł na rok 1928. Pierwszy tom poezji Tabaot aszan (hebr., Kręgi dymu), który zwrócił na nią uwagę A. Szlonskiego (jej późniejszego mistrza), opublikowała w 1935. W tym samym roku przeniosła się do Palestyny. Była członkiem redakcji pism „Ha-Arec” (hebr., Kraj, Ziemia), „Dawar” (hebr., Słowo) oraz wydawczynią dodatku literackiego „Al ha-Miszmar” (hebr., Na Straży). Od 1952 była organizatorem i pierwszym profesorem literatury porównawczej na UH. Przede wszystkim znana jest jako autorka wierszy lirycznych (w tym sonetów o tematyce miłosnej) i licznych wierszy dla dzieci. Najważniejsze zbiory jej wierszy to: Mi-szire(j) ha-nahal (hebr., Z pieśni strumienia, 1948); Be-hare(j) Jeruszalajim (hebr., Na wzgórzach Jerozolimy, 1956), oraz sonety Ahawata szel Teresa di Mon (hebr., Miłość Teresy di Mon, 1956). Jej utwory były tłumaczone na kilka języków; w języku polskim ukazał się tom wierszy Sonety (Londyn 1971). G. napisała także dwie sztuki teatralne oraz kilka prac historyczno-literackich, pełniła funkcję doradcy literackiego zespołu Habima. Tłumaczyła na język hebrajski Sonety Petrarki, wiele dzieł literatury niemieckiej i rosyjskiej (w tym Wojnę i pokój L. Tołstoja). Po Holokauście zaczęła w swych utworach powracać do kraju dzieciństwa (Mi-bejti ha-jaszan; hebr., Z mego starego domu, 1944).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.