parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
od 1948 Mosze Raviv (1904 Lebiedziów na Wileńszczyźnie – 1995 Tel Awiw) – malarz, fotografik. Był absolwentem szkoły Tarbutu. Od 1924 studiował na Wydziale Sztuk Pięknych USB, pod kierunkiem Ludomira Ślendzińskiego. Na tej uczelni, pod wpływem Jana Bułhaka, zainteresował się fotografią. Brał udział w Wystawie Rzemiosł i Sztuk (Wilno 1925). Wkrótce potem wyjechał za granicę. Studiował w Bauhausie (1927-1928) oraz w paryskiej École de Photo et Ciné. Został fotografikiem. Wziął udział w wystawie Stowarzyszenia Żydowskich Artystów Plastyków w Wilnie (1929). Cykl jego fotogramów Ein Ghetto im Osten (Wilna) został wydany w Zurychu (1931); pierwotnie był wystawiany podczas XVI Światowego Kongresu Syjonistycznego w Bazylei. W. był już wówczas uznanym artystą-fotografikiem (do wydanego przez niego w Paryżu w 1931 albumu przedmowę napisał Fernand Léger). W tym też okresie był wymieniany jako członek grupy „Jung Wilne”. W 1934 przeniósł się do Palestyny. Jako epitafium społeczności żydowskiej w Polsce, opublikował 10 fotogramów w tece Polin (hebr., Polska, Tel Awiw 1946). Miał pracownię w Safed; publikował zarówno fotografie, jak i grafiki poświęcone temu miastu. Jego prace fotograficzne były prezentowane na wielu wystawach; część z nich eksponowana jest w muzeum w kibucu Lochame(j) ha-Getaot. W Izraelu artysta poświęcił się głównie malarstwu, w którym niejednokrotnie nawiązywał do kultury Żydów polskich i do wątków mistycznych w ich tradycji. Duży zbiór fotografii, dokumentujących życie żyd. w Polsce, znajduje się w posiadaniu rodziny.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.