parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1883 Radoszyce – 1957 Nowy Jork) – poeta, pisarz, autor książek dla dzieci, piszący w języku jidysz. Pochodził z rodziny ortodoksyjnej. Otrzymał trad. wykształcenie religijne, poza tym był samoukiem. W 1904-1906 przebywał w Berlinie, gdzie m.in. zapoznawał się z niemiecką literaturą klasyczną. Od 1906 mieszkał w Łodzi. Wiersze zaczął pisać i publikować w 1909; wówczas też wydał debiutancki tom wierszy In der sztił (W ciszy), a następnie dwie dalsze książki. Współpracował z wieloma czasopismami, wydawanymi w języku jidysz (m.in. z: „Di Jidisze Woch”, „Łodzer Tagebłat” [Łódzka Gazeta Codzienna], „Łodzer Fołksbłat” [Łódzka Gazeta Ludowa]), gdzie zamieszczał wiersze, szkice literackie i artykuły publicystyczne. W 1920 przeniósł się do Stanów Zjednoczonych i zamieszkał w Nowym Jorku. W ostatnich latach życia ciężko chorował. Za oceanem kontynuował współpracę z czasopismem żydowskim (m.in. z: „Grojser Kundes” [Wielki Figlarz], „Cukunft” [Przyszłość], „Fraje Arbeter Sztyme” [Wolny Głos Robotniczy], „Frajhajt” [Wolność], „Morgn Żurnał” [Pismo Poranne], „Kinder Żurnał” [Pismo Dziecięce]). Pisał także wiersze i opowieści dla dzieci. Przede wszystkim był znany jako subtelny liryk. W 1927, 1950 i 1957 ukazały się kolejne tomy jego wierszy, a wśród nich poetycka wizja rodzinnego sztetł, zawarta w książce Radoszic [ Radoszyc] (Radoszyce, 1927). Staraniem i nakładem przyjaciela R., Chaima Króla, ukazały się pośmiertnie również jego działa zebrane pt. Ksuwim (jid., Pisma).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.