parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1921 Warszawa – 1983 Jerozolima) – publicysta, tłumacz, bibliograf. Był potomkiem rodziny warszawskich finansistów, sympatyków syjonizmu. Po ukończeniu gimnazjum hebrajskiego w Warszawie, w 1940 – wraz z rodziną – wyjechał do Palestyny. Wstąpił do polskiej armii. Walczył w szeregach Brygady Strzelców Karpackich w kampanii włoskiej. W wyniku odniesionej pod Monte Cassino rany, do końca życia był kaleką. Po demobilizacji studiował w Rzymie, Bolonii i London School of Economics. Kiedy powrót do Polski okazał się nierealny, podjął pracę jako sekretarz Wydziału Kulturalnego Światowego Kongresu Żydów w Londynie; m.in. redagował „Jewish Cultural News”. Publikował w ukazującej się na emigracji prasie angielskiej, hebrajskiej i polskiej; był autorem wielu tłumaczeń na język hebrajski (m.in. Wspomnień warszawskich Antoniego Słonimskiego). W 1963 przeniósł się na stałe do Izraela. Pracował na UH. Publikował na tematy polsko-żydowskie w wielu czasopismach (m.in. w „Jewish Journal of Sociology”, „Studies in Jewish Demography”, „Riwaon le-kalkala”). Najważniejszym jego dokonaniem naukowym była bibliografia Preliminary Inventory of the Jewish Daily and Periodical Press Published in the Polish Language: 1823-1982 (Jerozolima 1983, 1987). W 1987 w Jerozolimie ukazał się tom (księga pamiątkowa), poświęcony G. – Studies on Polish Jewry. Paul Glikson Memorial Volume.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.