parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1864 Lwów – 1939 tamże) – jeden z najwybitniejszych ekonomistów polskich, asymilator. Był synem urzędnika Banku Hipotecznego, uczestnika powstania styczniowego. Studia prawnicze ukończył na UJK; doktorat z prawa uzyskał w 1887. Potem studiował ekonomię w Lipsku. Początkowo był związany z obozem asymilatorów. Należał do stowarzyszenia Agudas Achim i redagował jego organ „Ojczyzna”. Interesował się zagadnieniami sytuacji prawnej ludności wyznania mojżeszowego, którym poświęcił dwa artykuły, opublikowane w latach 80. XIX w. W 1903 wydał dwie prace mające wydźwięk antyżydowski Der Wucher eine sozialpolitische Studie i Die Judenfrage, einige ethische Frage, które równocześnie ukazały się w polskim przekładzie (Lichwa na wsi w Galicji oraz Kwestia żydowska w świetle etyki), prezentujące pogląd, że postawy antysemickie wynikają z motywów ekonomicznych. Równocześnie atakował etykę judaizmu. Potępienie ze strony wielu środowisk żydowskich było ostateczną przyczyną przejścia C. na katolicyzm (1903) i umocnienia się jego antyżydowskich przekonań. W późniejszym czasie współpracował z prasą i organizacjami katolickimi, a w okresie międzywojennym był wiceprezesem Rady Społecznej przy Prymasie Polski. W 1894–1914 prowadził kancelarię adwokacką w Krośnie i w Krakowie (od 1897). Potem pracował w sądownictwie wojskowym (1914–1920). Od 1920 był profesorem ekonomii społecznej i nauk prawnych na Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwowskiej oraz na UJK (od 1922 zastępując Stanisława Grabskiego). Zdecydowanie krytykował zarówno marksizm, jak i liberalizm. Przeciwstawiał im solidaryzm, oparty na nauce społecznej kościoła katolickiego. Opublikował kilkanaście książek, wśród których najważniejsze były: Zasady nauki ekonomii społecznej (1926) i Solidaryzm, jego zasady, dzieje i zastosowanie (1931). Piastował stanowisko prezesa Towarzystwa Ekonomicznego we Lwowie oraz był członkiem Komisji Opiniodawczej Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów RP. W 1939 wydano Księgę pamiątkową ku czci ś.p. dra Leopolda Caro.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.