Tunkel Józef

Tunkel Józef

używał wielu pseud., m.in. Der Tunkeler (1881 Bobrujsk – 1949 Nowy Jork) – pisarz, satyryk, tworzący w języku jidysz, tłumacz, karykaturzysta. Jego ojciec był mełamedem. T. ukończył Wileńską Szkołę Rysunkową (1899). Zamieszkał w Odessie. Karierę plastyka musiał porzucić ze względu na chorobę oczu. Debiutował w 1901 wierszami, a następnie felietonami i humoreskami, publikowanymi w prasie jidysz. W 1906-1910 przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie m.in. wydawał czasop. satyryczne. Następnie osiadł w Warszawie. Od 1911 był stałym współpracownikiem dziennika „Der Moment”, m.in. jako redaktor cotygodniowego działu satyrycznego „Der Krumer Szpigel” (jid., Krzywe Zwierciadło). Okres I wojny światowej spędził w Rosji (Bobrujsk, Odessa, Kijów). Potem znowu mieszkał w Warszawie. Nadal współpracował z prasą jidysz, inicjował wydawanie gazetek, kreślił karykatury, tłumaczył sztuki dla sceny żydowskiej oraz sam zaczął pisać na jej potrzeby – głównie dla teatrzyków i kabaretów literackich (jednoaktówki i drobniejsze formy). Sam również występował. W 1935 jego sztukę Gots ganowim (jid., Boży złodzieje) wystawiła Trupa Wileńska. W 1939 T. wyjechał do Europy Zachodniej. Po wybuchu wojny przebywał w Belgii, a następnie we Francji; swą „odyseję” uciekiniera opisał w książce Golus (1943). W 1941 udało mu się przedostać do Stanów Zjednoczonych, gdzie przede wszystkim wpółpracował z pismem „Forwerts”. Był płodnym pisarzem. Wydał osobno kilkanaście większych i mniejszych książek, głównie satyr i felietonów, ukazujących się w Warszawie, a w czasie I wojny światowej w Kijowie; m.in. debiutancka Der krumer szpigel (jid., Krzywe zwierciadło, 1911); Di bolszewistisze hagode (jid., Bolszewicka hagada [opowieść], 1918); Frejłecher teater (jid., Wesoły teatr, 1931); opis podróży do Palestyny – Fort a Jid kejn Erec Jisroel (1932), ale też zbiór bajek, który stał się lekturą szkolną.