parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
jedyna w okresie międzywojennym państwowa żydowska szkoła średnia w Polsce. Już w latach 80. XIX w. snuto plany powołania do życia podobnej placówki w Warszawie. Do jej powstania przyczynił się S. Adalberg, piastujący stanowisko referenta dla spraw żydowskich w MWRiOP. P.S. dla N.R.M. w W., które miało przygotowywać nauczycieli religii mojżeszowej dla państw. szkół powszechnych, zaczęło działać w grudniu 1918 (jego statut został opublikowany 30 X 1918). Pierwszym dyrektorem tej placówki był S. Poznański, a po jego śmierci – M. Tauber (od 1923). W 1919 P.S. dla N.R.M. w W. otrzymało własny gmach przy ul. Gęsiej (niegdyś należący do Szkoły Rabinów). Było ono pięcioletnią szkołą dwujęzyczną (przedmioty jud. wykładano w j. hebr.; przedmioty ogólnokształcące i pedagog. – w j. polskim). Przyjmowano do niej kandydatów, którzy ukończyli 14 lat oraz siedmioletnią szkołę powszechną. Nauka zasadniczo była bezpłatna. Przy P.S. dla N.R.M. w W. był prowadzony internat dla ok. 80 uczniów spoza Warszawy. Funkcjonował także rozbudowany samorząd uczniowski i wiele innych organizacji (w tym drużyna harcerska i Biuro Pośrednictwa Pracy, ułatwiające uczniom pozyskiwanie korepetycji). W szkole organizowano liczne imprezy kulturalne oraz wydawano kilka pisemek, z których najważniejszym był „Tygodnik Internacki”. W 1923-1936 P.S. dla N.R.M. w W. ukończyło 289 absolwentów; rocznie (od 1924) uczęszczało do niego ponad 150 uczniów. Niestety, wielu z nich miało trudności w zdobyciu potem zatrudnienia, m.in. z tego powodu związane z tą szkołą środowisko powołało do życia stowarzyszenie nauczycieli religii mojżeszowej, które miało bronić ich praw.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.