Szpilman Władysław

Szpilman Władysław

(1911 Sosnowiec – 2000 Warszawa) – pianista, kompozytor. Pochodził z utalentowanej muzycznej rodziny; muzykami byli zarówno jego ojciec, Samuel (?-1942), jak i stryj, Reuwen (1865-1942). Sz. studiował w Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie oraz w akademiach muzycznych w Wiedniu i Berlinie. Od 1935 pracował jako pianista w Polskim Radiu. Komponował również piosenki i muzykę filmową. W okresie okupacji niemieckiej przebywał początkowo w getcie warszawskim, gdzie występował w kawiarniach (Nowoczesna; Sztuka) i w teatrzykach, oraz jako solista, razem z Żydowską Orkiestrą Symfoniczną. Wyprowadzony z Umschlagplatzu przed deportacją do Treblinki, w której zginęła cała jego rodzina, ukrywał się po tzw. aryjskiej stronie, korzystając z pomocy przyjaciół. Po upadku powstania warszawskiego nadal ukrywał się w ruinach miasta, gdzie przetrwał dzięki pomocy niemieckiego oficera Wehrmachtu, Wilma Hosenfelda. Przeżycia swe z tego okresu opisał w książce Śmierć miasta (1946, pod red. Jerzego Waldorffa; wyd. zmienione i uzupełnione, pt. Pianista. Warszawskie wspomnienia 1939-1945, 2000), która – po zmianach podyktowanych względami ideologicznymi – stała się kanwą filmu Miasto nieujarzmione (1948). Po wojnie, do 1963, Sz. pracował w Polskim Radiu, gdzie m.in. pełnił funkcję dyrektora muzycznego. Skomponował ogromną liczbę piosenek (według różnych danych, ok. 450 bądź przeszło 1 300), z których wiele stało się szlagierami zarówno w okresie socrealizmu (m.in. Walczyk murarski; Hej junacy, hej chłopcy do roboty), jak i poza nim (m.in. Czerwony autobus; Nie wierzę piosence; Deszcz; Tych lat nie odda nikt; Przyjdzie na to czas). Był także autorem kilku komedii muzycznych; muzyki do filmów; oprawy muz. wielu słuchowisk radiowych; sygnału Polskiej Kroniki Filmowej. Był również pomysłodawcą Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie. Działał we władzach ZAiKS-u, Związku Kompozytorów Polskich. Koncertował m.in. wraz z B. Gimplem, a od 1963 z założonym wraz z nim i z Tadeuszem Wrońskim – Kwintetem Warszawskim, od 1968 jako jego kierownik artystyczny. Skomponował też kilka utworów, zaliczanych do muzyki poważnej (Koncert skrzypcowy; Concertino na fortepian i orkiestrę symfoniczną, suita Życie maszyn).