parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
właśc. Reisler Izydor (1910 Gródek Jagielloński – 1967 Bruksela) – prawnik, prokurator. Studia prawnicze ukończył na UJK (1931). W 1936–1941 był adwokatem we Lwowie. Współpracował z lewicą, m.in. jako obrońca komunistów i publicysta. W czasie okupacji niemieckiej krótko przebywał w getcie lwowskim, a następnie ukrywał się po „aryjskiej stronie”. Po wojnie zasłużył się początkowo głównie jako prokurator, zwłaszcza oskarżyciel w ważniejszych procesach zbrodniarzy hitlerowskich (w tym załóg obozów Majdanka i Oświęcimia II – Brzezinki). Był członkiem delegacji polskiej na procesy norymberskie; m.in. przyczynił się do wyjaśnienia sprawy prowokacji gliwickiej. W 1947 uzyskał kolejno tytuły doktora i docenta prawa na UJ. Od 1950 był profesorem nadzwyczajnym UW, a od 1957 – profesorem zwyczajnym. Początkowo skupił się na zagadnieniach związanych ze zbrodniami wojennymi oraz na popularyzacji i dokumentacji swych doświadczeń jako prokuratora, jak również uczestnika procesów norymberskich (zwł. praca Ludobójstwo. Od pojęcia do konwencji 1933–1948, 1949). Od lat 50. zajmował się także różnymi zagadnieniami prawa karnego. Jego prace, traktowane interdyscyplinarnie, twórczo przyczyniały się do przełamywania stalinowskich schematów, a następnie do wnoszenia nowych treści do „schematów socjalistycznej doktryny prawa karnego”. S. był płodnym autorem i uzdolnionym popularyzatorem.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.