parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1885 Płock – 1947 Warszawa) – literat, publicysta, dziennikarz, pedagog. W 1905 objął redakcję „Izraelity”, lecz wkrótce wyjechał do Paryża, gdzie w 1908 ukończył studia w Collége de Sciences Sociales. Z Paryża nadsyłał korespondencje dla dziennika „Nowa Gazeta” (1906-1918), organu asymilatorów. Współpracował także z innymi czasopismami. Mniej więcej w tym czasie zmienił wyznanie, przyjmując wiarę chrześcijańską. W 1912 zamieszkał w Warszawie i objął redakcję czasopisma „Widnokrąg” (1912-1915). W okresie międzywojennym pracował w wydziale prasowym MSZ, pisywał do polskich czasopism felietony, będąc jednocześnie dyrektorem i wykładowcą w Wyższej Szkole Dziennikarskiej. Redagował pismo „Epoka” (1932-1934). W. jest zaliczany do grupy pisarzy pochodzenia żydowskiego, związanych z „Wiadomościami Literackimi”; wraz z nimi został brutalnie zaatakowany za „ohydne renegactwo” przez M. Turkowa w pamflecie (paszkwilu) Polacy, Żydzi i mechesi (1930). Po wojnie, w 1945-1947, sprawował funkcję dyrektora Departamentu Prasowego Ministerstwa Informacji i Propagandy oraz prezesa Związku Zawodowego Dziennikarzy; wchodził do władz SD. W postaci książek opublikował m.in.: Człowiek w Polsce (1920); Wielkie czasy (1928); Herezje (1930); Pisarz i jego czytelnik (1936).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.