parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(Hersz) (1870 Drohobycz – 1941 Londyn) – prawnik, działacz socjalistyczny. Pochodził z niezamożnej rodziny; jego ojciec był zarządcą kopalń wosku. Studiował prawo na UJ (od 1890). Już w okresie gimnazjalnym działał w kółkach samokształceniowych i niepodległościowych. Od 1896 był członkiem PPSD, a w 1904-1919 – członkiem zarządu tej partii. Poseł do parlamentu austriackiego (1907-1918). Służył w Legionach Polskich (do 1917). Był głównym obrońcą legionistów w procesie Marmarosz-Sziget. W 1920-1939 członek Rady Naczelnej PPS, a w 1931-1934 wiceprzewodniczący CK Wykonawczego PPS. Był posłem do Sejmu RP (1919-1930). Przeciwnik sanacji i jeden z głównych filarów Centrolewu. Skazany w procesie brzeskim; od 1931 przebywał na emigracji. Od 1940 członek emigracyjnej Rady Narodowej. We wrześniu 1941 został mianowany ministrem sprawiedliwości w rządzie Władysława Sikorskiego. Był pierwszym Żydem – członkiem polskiej Rady Ministrów. Mimo licznych zasług i całego życia, poświęconego polskiemu ruchowi socjalistycznemu, jego nominacje z okresu II wojny światowej wywołały nieprzychylne komentarze, a nawet protesty wobec takiego – jak pisano – „umizgiwania się do Żydów”; ich odgłosy nadchodziły także z kraju zajętego przez Niemców.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.