parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(?-1995 Wrocław) – tancerka, choreograf, reżyser, pedagog; siostra J. Rotbauma. Była wszechstronnie wykształcona (studia na UW i w Konserwatorium Warszawskim). Debiutowała w zespole Tacjan-Girls, Tacjanny Wysockiej, która powierzała jej także prace w dziedzinie kompozycji choreograficznej. Po ukończeniu Warszawskiej Szkoły Tańca Scenicznego (1928) i kilkuletniej pracy w zespole Wysockiej (w tym po kilku tournée zagr.), pod koniec lat 30. wyjechała na studia reżyserskie do Moskwy, gdzie uzyskała dyplom Państwowego Instytutu Teatralnego. Wybuch wojny zmusił ją do pozostania w Związku Radzieckim; tam – jako choreograf i reżyser – wystawiła wiele sztuk teatralnych, oper i baletów m.in. na scenach Smoleńska, Swierdłowska, Omska; w tym operę Kniaź Igor A. Borodina i balet Czerwony mak R. Gliera. Po powrocie do kraju objęła stanowisko głównego reżysera Opery Wrocławskiej oraz gościnnie – reżysera Teatru Wielkiego Opery i Baletu w Warszawie, Łodzi i Bytomiu. R. ma w swoim dorobku ponad 30 pozycji; są to realizacje najpoważniejszych dzieł literatury operowej, m.in. W.A. Mozarta, W. Żeleńskiego, I. Paderewskiego, T. Szeligowskiego, P. Czajkowskiego, M. Świerzyńskiego, G. Verdiego, G. Pucciniego, R. Straussa, J. Offenbacha i innych Jako pedagog, prowadziła lekcje rytmiki, tańca, dyrygentury chóralnej. Jest autorką książki Notatki z warsztatu reżysera. Opera a jej kształt sceniczny (Kraków, 1969; została przetłumaczona na j. rosyjski).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.