parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1891 Kraków – 1953 Sanary-sur-Mer k. Lyonu) – malarz, grafik. Pochodził z ubogiej rodziny krawca. W 1907-1911 studiował w Krakowie u J. Pankiewicza, później w Paryżu. Od 1911 mieszkał stale w Paryżu na Montparnassie, ale utrzymywał kontakt z Polską. Związany był z École de Paris; uważany jest za jednego z wybitniejszych jej przedstawicieli. Przyjaźnił się m.in. z: A. Modiglianim, P. Picassem, T. Makowskim. W 1914 walczył w Legii Cudzoziemskiej. W 1916 przebywał w Hiszpanii, później na południu Francji; ok. 1920 zakupił dom w Sanary. Lata II wojny światowej spędził w Nowym Jorku; od 1946 mieszkał w Sanary i w Paryżu. Był członkiem Związku Zawodowego Malarzy i Rzeźbiarzy Polskich w Paryżu. Wystawiał regularnie w Paryżu na Salonach i wystawach sztuki polskiej, w Niemczech i w Polsce (Warszawa, Kraków). Początkowo inspirował się sztuką P. Cézanne'a i kubizmem; stosował deformację oraz mocną, nasyconą kolorystykę. Po 1916, pod wpływem Modiglianiego i niemieckiej „nowej rzeczowości” wypracował własny styl. Jego pełne melancholii portrety (Portret kobiety), akty i martwe natury cechują czyste barwy, kontrastowanie jasnych i ciemnych płaszczyzn, gładkie powierzchnie oraz przestrzenne traktowanie form (Martwa natura z owocami). W 1996 Muzeum Narodowe w Warszawie zorganizowało wystawę artysty pt. Kisling i jego przyjaciele. Nieliczne prace artysty znajdują się w Muzeum ŻIH i w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.