parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
impreza artystyczno-kulturalno-edukacyjna, organizowana początkowo przez grono animatorów, potem (od 1988) przez Stowarzyszenie Festiwal Kultury Żydowskiej. Od 1994 odbywa się ona co roku. Pierwsze edycje F.K.Ż. w K. miały charakter kameralny i składały się przede wszystkim z przeglądów filmowych, koncertów oraz sesji popularnonaukowej. Z czasem festiwal zaczął przyciągać coraz liczniejsze rzesze uczestników i stał się jednym z najciekawszych wydarzeń kulturalnych w Polsce, odwołującym się do genius loci Krakowa – starego żydowskiego centrum, posiadającego własne miasto żydowskie – Kazimierz. Od początku brali w nim udział goście zagraniczni (głównie jako wykonawcy, wykładowcy itp.). W ramach F.K.Ż. w K. organizowane są: przeglądy filmów, koncerty, wykłady, warsztaty (m.in. wycinanki żydowskiej, kaligrafii, kulinarne, tańca itp., a od 1999 – języka jidysz), różnego rodzaju wystawy (w tym będące pokłosiem warsztatów) oraz prezentacje. Dorobkiem wielodniowej imprezy są trwałe zainteresowania i próby twórczego nawiązywania do tradycji kultury żydowskiej (np. tzw. krakowska szkoła wycinanki żydowskiej, będąca pokłosiem warsztatów, prowadzonych od IV F.K.Ż. w K. w 1994; pojawienie się polskich zespołów klezmerskich – w 1999 w krak. Akademii Muzycznej istniały cztery tego typu formacje). Szczególne miejsce zajmują imprezy muzyczne, poświęcone zarówno muzyce synagogalnej, jak i klezmerskiej. Finałem festiwalu jest tradycyjny nocny koncert kapel klezmerskich na ul. Szerokiej, w centralnym punkcie niegdyś żydowskiego Kazimierza.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.