parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1871 Lwów – 1936 Budapeszt) – prawnik, działacz polityczny, poseł, senator RP, członek prezydium Międzynarodowej Unii Parlamentarnej, delegat Polski na kongres Unii, publicysta. Pochodził z zamożnej rodziny żydowskiej. Po ukończeniu gimnazjum studiował prawo na uniwersytecie lwowskim. Usunięty z niego za radykalne poglądy, kontynuował naukę w Zurychu. Doktoryzował się w Wiedniu w 1893. Należał do rozmaitych organizacji politycznych i społecznych, między innymi od 1895 był członkiem Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich, wiceprezes Towarzystwa Rygoryzantów. Od 1905 prowadził kancelarię adwokacką we Lwowie. Związany był z PPSD (potem PPS); został sekretarzem tej partii na Małopolskę Wschodnią (jednak w 1922 wystąpił z PPS). Podczas I wojny światowej prowadził działalność na rzecz Legionów Polskich. W 1918 był delegatem PPSD do Polskiego Komitetu Narodowego Obrony Lwowa, członkiem jego prezydium, a potem członkiem Tymczasowego Komitetu Rządzącego we Lwowie i jego delegatem do Tymczasowej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie. Delegowany na konferencję pokojową w Paryżu, uczestniczył w rokowaniach na temat wschodnich granic Polski. W 1926-1928 był członkiem Komisji Trzech, powołanej jako organ doradczy rządu w sprawach narodowościowych, a w 1919-1927 – członkiem Rady Miejskiej Lwowa i wiceprezydentem tamtejszej Izby Adwokackiej. W 1928 został posłem na Sejm RP; od 1930 (do 1935) był senatorem i wiceprezesem BBWR (dla trzech województw południowo-wschodnich). Był także współzałożycielem i prezesem Towarzystwa Przyjaciół Ligi Narodów, wiceprezesem Federacji Polskich Stowarzyszeń Przyjaciół Ligi Narodów, prezesem lwowskiego Stowarzyszenia dla Ligi Narodów, organizatorem i wiceprezesem Instytutu Badania Spraw Narodowościowych w Warszawie. Został odznaczony między innymi Krzyżem Obrony Lwowa z Mieczami, odznaką „Orlęta”, Medalem Niepodległości, Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta i Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta. Jego katolicki pogrzeb na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, mimo iż L. nie zmienił wyznania, wywołał burzę w środowisku żydowskim.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.