parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(19-30 IV 1943) – spotkanie niższego szczebla polityków Stanów Zjednoczonych i wysokich funkcjonariuszy rządu Wlk. Brytanii, zwołane w związku ze wzburzeniem amerykańskiej i brytyjskiej opinii publicznej oraz Kościoła i Parlamentu, spowodowanym wiadomościami o Holokauście. By odizolować prasę, na miejsce obrad wybrano Bermudy; nie dopuszczono też delegatów organizacji żydowskich. Początkowo celem spotkania miało być ustalenie zasad działania na rzecz ratowania Żydów, faktycznie stało się nim zachęcenie neutralnych krajów europejskich do przyjmowania uchodźców, utworzenie dla nich miejsc schronienia w krajach Narodów Zjednoczonych w Europie i Afryce, zorganizowanie do nich transportu, oraz zwołanie posiedzenia Międzyrządowego Komitetu do spraw Uchodźców, poświęconego wprowadzeniu w życie postanowień konferencji. Zajmowano się przede wszystkim jednak kwestiami ubocznymi; unikano kładzenia jakiegokolwiek nacisku na aktualną sytuację Żydów, co pozwoliło uchylić się od problemu ustosunkowania się do Holokaustu. Sprawozdanie z konferencji i powzięte zalecenia zostały utrzymane w tajemnicy. Za podjętymi decyzjami, z jednej strony kryło się przekonanie, że ratowanie Żydów nie jest możliwe, w związku z nasilającym się wysiłkiem wojennym tych krajów, z drugiej – obawa przed napływem setek tysięcy uchodźców; administracja amerykańska niepokoiła się ewentualnością oskarżeń o filosemityzm. Echa konferencji w prasie były nikłe. Brak jakichkolwiek istotnych ustaleń wywołał natomiast falę protestów działaczy, organizacji i prasy żydowskiej; najgłośniejszym z nich stało się samobójstwo Sz. Zygielbojma.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.