parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
używał licznych pseudonimów i kryptonimów, m.in.: Ryng, J. Hagie, Jerzy, Dróżnik, (1886 Warszawa – 1937 [1938] Moskwa) – działacz ruchu robotniczego, teoretyk KPP, pisarz, prawnik; syn Zygmunta H. i Heleny H. Pochodził z rodziny zaangażowanej w działalność polityczną. Od 1900 należał do nielegalnie działającego Związku Polskiej Młodzieży Socjalistycznej (od 1903 – ZMS). W 1905 brał udział w organizowaniu strajku szkolnego w Warszawie. Wówczas też wstąpił do PPS, a w 1906 – do PPS-Lewicy. Dwukrotnie aresztowany, w 1907 wysiedlony został poza kordon. Studiował w Lozannie i Krakowie. Osiadł w Turynie; był współzałożycielem Sekcji PPS-Lewicy; z jej ramienia współpracował z Włoską Partią Socjalistyczną. Pozostawał w ścisłych kontaktach z Krakowskim Związkiem Pomocy Więźniom Politycznym. Podczas I wojny światowej przebywał we Włoszech. W 1919 powrócił do Warszawy i wstąpił do KPRP, wkrótce został członkiem jej Komitetu Warszawskiego. Był również czynny w dziedzinie upowszechniania kultury i oświaty wśród robotników. W 1922 wziął udział w IV Kongresie III Międzynarodówki, a potem w VI i VII Kongresie (1928 i 1935). Od 1923 (z przerwami) do 1937 był członkiem Centralnej Redakcji prasy robotniczej. W 1924 aresztowany, przez 8 miesięcy przebywał w więzieniu. Wówczas – wspólnie z J. Brunem i W. Wróblewskim – przetłumaczył t. 1. Kapitału K. Marksa (wyd. 1926–1933). Brał udział w V Zjeździe KPP; później został sekr. redakcji „Nowego Przeglądu”, członkiem i sekr. Komisji Programowej KC KPP. W 1931 wszedł w skład KC KPP. Działał również za granicą, m.in. redagował prasę KPP, biuletyny informacyjne Międzynarodówki Komunistycznej. W czerwcu 1937 wyjechał do Moskwy, gdzie zginął, będąc ofiarą prowokacji (zrehabilitowany w 1956). Był bardzo płodnym publicystą; współpracował z wieloma czasopismami, tłumaczył, pisywał rozprawy teoretyczne, studia ekonomiczne oraz polityczne. Jest autorem kilku większych prac, m.in.: Czego chcą komuniści (Bruksela 1937); Szkice o imperializmie polskim i Luksemburgizm w kwestii polskiej (obydwa wydane w Moskwie w 1933). W 1957 ukazał się jego Wybór pism (oprac. przez S. Jędrychowskiego).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.