parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1845 Kraków – 1902 Bad Gastein) – dziennikarz, publicysta, polityk; brat L. Halbana; ożeniony z siostrą posła socjaldemokratycznego Wiktora Adlera. W Krakowie ukończył Gimnazjum św. Anny i Wydział Prawa UJ (1869). Bezpośrednio po studiach przeniósł się do Wiednia, gdzie najpierw pracował jako korespondent krakowskiego „Czasu”, a następnie podjął pracę w redakcji „Tagblattu”. Zasłynął z ostrych publikacji w sprawie Barbary Ubryk, chorej psychicznie zakonnicy, więzionej w jednym z klasztorów krakowskich. W 1870 debiutował w polityce jako sekretarz w Prezydium Rady Ministrów u Alfreda Potockiego. Mianowany w 1885 radcą dworu, rok później został dyrektorem kancelarii wiedeńskiego parlamentu. W 1892, wraz z bratem, profesorem medycyny, otrzymał od cesarza tytuł szlachecki, ze zmianą nazwiska na Halban. W roku następnym przyjął chrzest. Szczyt jego kariery przypada na okr. rządów premiera Kazimierza Badeniego, kiedy to sprawował urząd szefa sekcji w austr. Radzie Ministrów. Z polityki wycofał się w 1898. Publikował m.in. w czasop. „Dioskuren”, głównie nt. pol. poezji romantycznej, wiele też tłumaczył na język niemiecki. Pozostawił wspomnienia, dotyczące rządów Badeniego w Austrii. Jego synowie Rudolf i Leon byli austriackimi urzędnikami ministerialnymi.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.