parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
żydowska organizacja sportowa o charakterze apolitycznym, powstała z przekształcenia Centralnego Związku Żydowskich Towarzystw Gimnastyczno-Sportowych. Jej siedzibą początkowo była Warszawa, później Kraków. 9 XII 1928, wraz z „Makabi” Kraków, ŻRWF współorganizowała Kongres (Zjazd) Żydowskich Towarzystw Gimnastycznych i Sportowych, na którym miano powołać do życia stow. ogólnopolskie. Wybrano wówczas Egzekutywę ŻRWF; prezesem został Henryk Leser, reprezentujący Klub „Makabi” Kraków; wiceprezesami – A. Liebling i D. Wistreich. Statut ŻRWF został zatwierdzony przez Urząd Wojewódzki w Krakowie w styczniu 1929. Zgodnie z nim, ŻRWF miała oficjalnie reprezentować żydowskie towarzystwa gimnastyczne i sportowe RP. Celem, jaki przed sobą stawiała, był rozwój fizyczny młodzieży i jej wychowanie w ramach organizacji sportowej i instytucji wychowania fizycznego, istniejących na terenie Polski. Organizacja ta musiała zatem stworzyć całą sieć instytucji i placówek, umożliwiających spełnienie tego zadania. Na przeł. 1928/1929 ŻRWF zrzeszała 79 towarzystw z 60 miejscowości, i choć starała się działać w sposób apolityczny, to często dochodziło do konfliktów z syjonistycznymi klubami sportowymi. ŻRWF działała do pocz. 1931, kiedy to ostatecznie została zdominowana przez działalność Oddziału Polskiego Wszechświatowego Związku Makabi, utworzonego na zjeździe w Warszawie, w marcu 1930. (Por.: Ha-Koach; Ha-Poel; Makabi; Gwiazda; Morgensztern; Związek Robotniczych Stowarzyszeń Sportowych Rzeczpospolitej Polskiej)
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.