Wittlin Józef

Wittlin Józef

(1896 Dmytrow, Galicja – 1976 Nowy Jork) – poeta, powieściopisarz, tłumacz, krytyk. Debiutował w 1912, jako uczeń gimnazjum lwowskiego (jego nauczycielami byli m.in.: Józef Kleiner i Władysław Witwicki). W 1914 zgłosił się na ochotnika do Legionu Wschodniego. Po jego rozwiązaniu zapisał się na wydziale filozofii uniwersytetu wiedeńskiego. Zaprzyjaźnił się wówczas z pisarzem, Józefem Rothem (1894-1939). W 1916 został wcielony do armii austro-węgierskiej; w 1918 zwolniony – na nowo podjął studia na UJK. W 1919-1921 pracował jako nauczyciel, związał się z grupą literacką „Zdrój”, a od 1920 ze „Skamandrem” i z „Wiadomościami Literackimi”. W tym okresie opublikował Hymny (1920), Gilgamesza (1922), przekład Odysei (1924; w 1935 nagroda polskiego PEN-Clubu). Był kierownikiem literackim Teatru Miejskiego i wykładowcą Szkoły Dramatycznej w Łodzi (1921-1924). W 1927 zamieszkał w Warszawie. W 1936 otrzymał nagrodę „Wiadomości Literackich”, a w 1937 Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za powieść Sól ziemi (na j. niem. tłumaczył ją I. Berman); w 1943 – nagrodę American Academy of Arts and Letters oraz National Institute of Arts and Letters. Od 1939 W. przebywał we Francji i Portugalii, a od 1941 w Nowym Jorku, gdzie był współredaktorem „Tygodnika Polskiego”. W ostatnich latach życia przygotował do druku tom wierszy Poezje (Warszawa 1978), w którym – oprócz Hymnów – znalazł się także wybór Z wierszy przygodnych i pisane w ostatnim okresie Esencje. Choć W. był twórcą silnie zasymilowanym z kulturą polską, to jednak nie odcinał się od swych żydowskich korzeni („Ja, Józef Wittlin, z pokolenia Judy” pisał w wierszu Psalm). Interesował się żydowskim życiem kulturalnym (pisał recenzje tomików poetów polsko-żydowskich, w tym swego ucznia, K. Dresdnera). W okresie międzywojennym antysemici odmawiali mu miana poety polskiego. Głęboko przeżył tragedię Zagłady Żydów; kilka jego wierszy weszło do kanonu literatury Holokaustu (m.in. Żydom w Polsce i Na Sądny Dzień Żydowski roku 1942/5703). Był również autorem wstępu, pt. Pokłon poetom ghetta, do antologii Poezje Ghetta (Nowy Jork 1945), która pierwotnie ukazała się jako druk konspiracyjny w Warszawie w 1944 pt. Z otchłani.