parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
Aaron Samuel z Kojdanowa, zw. MAHARSZAK-iem (akr. od More(j)nu ha-Raw Szmuel Aaron Kojdanower) (1614 Wilno – 1676 Kraków) – rabin, wybitny talmudysta; ojciec Cwi Hirsza K. Pochodził z Kojdanowa k. Mińska. Wykształcenie rab. zdobywał w Wilnie i w Brześciu Litewskim. Był rabinem w Białej k. Brześcia. Przed wojskami kozackimi uszedł do Wilna (1648; por. Chmielnickiego powstanie). Następnie przebywał w Lublinie, gdzie zginęły dwie jego córki i utracił bibliotekę (1656). Przed prześladowaniami uszedł na Morawy. Pełnił funkcje rabina kolejno: w Nikolsburgu, Głogowie, Fürth, Frankfurcie n. Menem. Na starość powrócił do Polski i osiadł w Krakowie. Był cenionym uczonym. Opublikował: zbiór nowel talmudycznych do traktatu Kodaszim, z autobiograficzną przedmową Birkat ha-Zewach (hebr., Błogosławieństwo dotyczące składania ofiary, 1669); zbiór kazań Birkat Szmuel (hebr., Błogosławieństwo [Modlitwa] Samuela, 1682); sześćdziesiąt responsów pt. Emunat Szmuel (hebr., Wiara Samuela, 1683); nowele talmudyczne Tiferet Szmuel (hebr., Chwała Samuela, 1692). Miały one po kilka wydań (dzieła ojca publikował też jego syn). K. pozostawił kilka prac w rękopisach.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.