bachur

bachur

(l.mn. bachurim; hebr., młodzieniec; jid. bocher, l.mn. bochrim) – w języku biblijnym (por. hebrajski język) określenie odnoszące się do młodego, nieżonatego mężczyzny; później także do żonatego; w średniowieczu zmieniło zakres znaczeniowy i odnosiło się do nieżonatego młodzieńca, zajmującego się studiami talmudycznymi (hebr. jesziwa bachur). Określenie to z zasady otoczone było atencją. Po klęskach spadających na Żydów w okresie tzw. czarnej śmierci (1348) powstała grupa wędrownych b., cierpiących niedostatek (jid. orem bocher = ubogi młodzieniec), których musiały utrzymywać goszczące ich gminy (mieszkali w przytułkach wznoszonych ze składek członków gminy; żywili się w domach zamożnych obywateli). W XV w. stworzyli nowy gatunek literacki, zwany konez lub lik(k)utim (hebr., zbiory), będący rodzajem wypisów i notatek, łączonych czasem z uwagami autorów. Gatunek ten zanikł wraz z upowszechnieniem się druku i większą dostępnością książek. Złoty wiek nauki talmudycznej i rozwój jesziw w Polsce w XVI i XVII w. spowodował rozwój tej grupy, korzystającej z bezpieczeństwa socjalnego. Powszechnym obyczajem było zapraszanie b. na posiłki do domów, w których były panny na wydaniu, za co odpłacali się prowadzeniem uczonej dysputy, przynoszącej zaszczyt domowi fundatora. Gminy wypłacały im zasiłki, w zamian za co każdy b. zajmował się nauczaniem dwóch ubogich chłopców. Na doroczne jarmarki we Lwowie, Lublinie i Jarosławiu przybywali rabini razem ze swymi najlepszymi uczniami oraz ojcowie panien na wydaniu, w celu znalezienia odpowiednich kandydatów na mężów. Instytucje umożliwiające b. studiowanie utrzymały się do XIX w., choć również zaczęły rozwijać się nowe formy organizacji samopomocowych. Już w XIV w. postać b. pojawiała się w różnego rodzaju opowieściach moralizatorskich; w późnym średniowieczu – także w żartobliwych opowiadaniach. W literaturze, od l. 80. XIX w., wielokrotnie grała ona ważną rolę (często był to motyw b., który staje się apikojresem). Wielu pisarzy wysoko ceniło b. za ich żarliwość religijną i całkowite poświęcenie się studiom. (Por. matmid; il(l)uj).