Mukdoni Aleksander

Mukdoni Aleksander

(pseudonim), właściwie Aleksander Kap(p)el ([1877] 1878 Lachowicze na Białorusi – 1958 Nowy Jork) – eseista i krytyk teatralny; jako jeden z nielicznych pisarzy, wśród wielu piszących o teatrze żydowskim, uważał się za zawodowego krytyka teatru jidysz. Studiował w Niemczech, Francji i w Szwajcarii (doktorat z prawoznawstwa otrzymał w Bernie). Literacką karierę rozpoczął w Warszawie w 1906, gdzie nawiązał kontakty z czołowymi pisarzami, m.in. z I.L. Perecem. Uchodził za jednego z najbardziej wpływowych krytyków, toczących walkę o podniesienie poziomu teatru jidysz. Wraz z A. Weiterem, był współzałożycielem Towarzystwa Teatralnego w Warszawie, które zwalczało szund. Miało ono krótki żywot, ze względu na trudności finansowe i tragiczną śmierć Weitera. M. był też redaktorem naczelnym łódzkiego dziennika „Lodzer Morgnbłat” (1913). W czasie I wojny światowej pracował w akcji pomocy uchodźcom żydowskim w Rosji (przez dłuższy czas przebywał na Syberii). Po wojnie wydawał w Kownie dziennik „Najes” (jidysz, Nowiny). W 1922 przeniósł się na stałe do Stanów Zjednoczonych. Był krytykiem literackim i teatralnym nowojorskiego dziennika „Morgn-Żurnał” (jidysz, Pismo Poranne, od 1922) oraz współpracował z pismami „Cukunft” (jidysz, Przyszłośc), „Jidiszer Kemfer” (jidysz, Bojownik Żydowski), „Der Grojser Kundes” (jidysz, Wielki Figlarz [Psotnik]), „Teater un Kunst” (jidysz, Teatr i Sztuka). Debiutował tomem szkiców w 1911. Wydał kilka książek, głównie eseistycznych, poświęconych przede wszystkim teatrowi jidysz i kulturze, ale także aktualnym sprawom politycznym (np. książka o stosunku A.W. Kołczaka do Żydów, 1921). Do najciekawszych należą: tom krytycznych esejów Teater (jidysz, Teatr, 1927) oraz wspomnienia, zamieszczone w Archiw far der geszichte fun jidiszer teater un drame (jidysz, Archiwum historii żydowskiego teatru i sztuki teatralnej, 1930). Opublikowane przez M. w Buenos Aires wspomnienia (t. 1-4, 1949-1955) są ważnym źródłem do dziejów teatru jidysz (zwłaszcza w Polsce), na którego kartach pojawia się cała galeria pisarzy, aktorów, reżyserów i dyrektorów teatrów.