parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1855 Warszawa – 1941 tamże) – kupiec i przemysłowiec; wnuk Jehudy M.; syn Hermana M. Studiował w Akademii Handlowej w Wiedniu. Rozwinął interesy ojca, otwierając oddziały Domu Handlowego w Petersburgu i Charkowie oraz pośrednicząc w eksporcie wyrobów hutniczych i rudy żelaza. Podobnie jak ojciec, był zwolennikiem asymilacji. Wspierał finansowo wydawnictwo "Izraelity", działał na rzecz instytucji opiekuńczych Gminy żydowskiej i zasiadał w Komitecie zawiadującym Warsztatami dla nauki rzemiosł Warszawskiej Gminy Starozakonnych oraz w komitecie Towarzystwa Dostarczania Pracy Ubogim Żydom w Warszawie. W okresie I wojny światowej był między innymi członkiem Komitetu Obywatelskiego, Rady Głównej Opiekuńczej i członkiem Zarządu misata Warszawy. Po wojnie odbudował swe przedsiębiorstwo, dzięki handlowi wyrobami hutniczymi (filie w Katowicach, Lwowie i Gdańsku) oraz kontaktom z kapitałem włoskim, nawiązanym przy udziale szwagra, Józefa Toeplitza (dyrektora Banca Commerciale Italiana). Był członkiem rady „Lewjatana”, rady Giełdy Warszawskiej i Państwowej Rady Komunikacyjnej, oraz radcą Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie. W 1938 przyjął chrzest. Podczas okupacji Niemcy przejęli jego przedsiębiorstwo w zarząd komisaryczny, a w 1941 – także majątek w Turczynku. Wkrótce potem M. zaczął się ukrywać, w obawie przed aresztowaniem i przeniesieniem do getta. Zmarł w jednym ze szpitali warszawskich.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.