parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1879 [1881] Lublin – 1943 Baczków k. Bochni) – rzeźbiarz. Uczył się w prywatnej pracowni Pawła Rosena w Warszawie. W 1900–1906 studiował w krakowskiej ASP u Konstantego Laszczki, później w pracowni A. Rodina w Paryżu. Mieszkał w Krakowie, Wiedniu i Tarnowie. Był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” i Stowarzyszenia „Rzeźba”, a na pocz. lat 30. – członkiem Zrzeszenia Żydowskich Artystów Malarzy i Rzeźbiarzy. H. wystawiał regularnie w Krakowie (TPSP, w Żydowskim Domu Akademickim), Warszawie (TZSP), Lwowie, Poznaniu, Katowicach, oraz w Monachium, Wiedniu, Wenecji i Budapeszcie. Tworzył przede wszystkim portrety. Pracował w gipsie, marmurze, brązie, terakocie (Portret Juliana Fałata), wykonywał na zamówienie głowy i popiersia (m.in. A. Mickiewicza). Jego dziełem były brązowe tablice pamiątkowe: Kazimierz Wielki przyjmujący Żydów do Polski, którą umieszczono na ratuszu podkrakowskiego Kazimierza i Królowa Jadwiga, zdobiąca wnętrze budynku Gminy Żydowskiej (obie zniszczone podczas okupacji niemieckiej). Sięgał także do tematów symbolicznych (Żyd Wieczny Tułacz, Marzenie). Fotografie swoich prac publikował w lwowskim „Roczniku Żydowskim” (1906). Podczas II wojny światowej trafił do getta w Bochni, skąd miejscowy lekarz, Władysław Krupa, wyprowadzał go do swojego domu, pod pozorem zatrudnienia (H. wykonał wtedy kilka portretów rodziny Krupy). Artysta zginął z rąk Niemców. Większość jego prac uległa zniszczeniu podczas okupacji.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.