parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
zw. Starszym (?-1633 Lublin) – rabin, uczony talmudysta; zięć S. Wahla z Brześcia Litewskiego. Pochodził z rodziny rabinackiej, której przedstawiciele przybyli do Polski z Moraw; jego ojciec, Naftali Hirsz ben Zalman S. był uczniem M. Isserlesa i nauczycielem J. ben S. Serkesa. Wedle nie posiadającej podstaw historycznej legendy, Wahl pospiesznie miał wydać za niego swą młodszą córkę, pragnąc uprzedzić królewskiej życzenie poślubienia jej. S. był rabinem w Grodnie (1613-1624), Szczebrzeszynie, Brześciu Litewskim i Lublinie. W 1618, jako jeden z pierwszych rabinów, podpisał ustawę wydaną przez Sejm Czterech Ziem[stw] (por. tak(k)anot). Opublikował komentarz do Be(j)t Josef J. ben E. Karo, pt. Tewuot Szor (hebr., Dzieła Schora; 1615-1616), tradycyjnie określany przez polskich talmudystów jako „Starszy Tewuot Szor”, bowiem dzieło pod takim samym tytułem wydał A.S. ben E.Z. Schor. Responsy i decyzje S. były często cytowane przez współczesnych mu talmudystów, bowiem cieszył się on sławą wielkiego uczonego. Jego syn, Jaakow S., także był rabinem w Brześciu Litewskim (1652-1655); opublikował dzieło Bejt Jaakow (hebr., Dom [Szkoła; Szczep] Jakuba, 1693), będące zbiorem nowel talmudycznych do traktatu Sanhedrin.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.