parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1908 Wilno – 1975 Tel Awiw) – operator filmowy; fotografik. Na USB studiował fotografikę artystyczną pod kierunkiem Jana Bułhaka. Potem wyjechał do Paryża i podjął pracę w wytwórni filmowej Paramount, jako pomocnik operatora, Harry'ego Stradlinga. W 1936 powrócił do Polski. Współpracował przy realizacji zarówno filmów polskich ( Halka, 1936; Wrzos, 1938; Moi rodzice rozwodzą się, 1938) jak i żydowskich ( Jidł mitn fidł [jid., Judel gra na skrzypcach], 1936; On a hejm [jid., Bezdomni], 1939). W czasie II wojny światowej znalazł się w getcie wileń., kowieńskim, a następnie w obozach koncentracyjnych Stutthof i Dachau. Po wyzwoleniu pozostał w ameryk. strefie okupacyjnej i w 1948 uczestniczył w realizacji filmu Herberta B. Fredersdorfa i Marka Goldsteina Lang Iz der weg (jid., Długa jest droga; rolę polskiego chłopa zagrał w nim A. Bardini). W 1949 J. wyjechał do Izraela; w młodym państwie zajął szczególną pozycję, jako wybitny fachowiec. Był współzałożycielem Związku Zawodowego Pracowników Filmu w Izraelu; przez 20 lat sprawował w nim funkcję prezesa. Wychował nowe pokolenie izraelskich operatorów filmowych. Nakręcił wiele filmów, m.in.: Chalucim chadaszim (hebr., Nowi pionierzy, 1949), Ir ha-ohalim (hebr., Miasto namiotów, 1951), Ewen al kol mil (hebr., Kamień milowy, 1954), Degania (1959), Ha-martef (hebr., Piwnica, 1963). Pracował także poza granicami Izraela, m.in. jako asystent głównego operatora obrazu Tramwaj zwany pożądaniem (1951), zrealizowanego w hollywoodzkiej wytwórni Paramount.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.