Kon Feliks

Kon Feliks

używał licznych pseudonimów i kryptonimów, m.in.: Bolesław Janowski, Bolesławski Feliks, F.C., Stożyński (1864 Warszawa – 1941 Związek Radziecki) – działacz ruchu robotniczego, publicysta; brat Heleny Heryngowej; szwagier Z. Herynga. Pochodził z warszawskiej patriotycznie usposobionej rodziny kupieckiej o tradycjach niepodległościowych. Już w gimnazjum związał się z ruchem socjalistycznym. W 1882 wstąpił do I Proletariatu. Należał do kierownictwa tej partii, publikował na łamach jej organu. W 1884 osadzony został w cytadeli warszawskiej, a po procesie – skazany na katorgę. Przebywając na zesłaniu, prowadził badania etnograficzne i antropologiczne. Zaprzyjaźnił się z członkami „Narodnoj Woli”. Publikował w prasie postępowej, brał udział w antropologicznych badaniach naukowych, związał się z działaczami Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR). Po powrocie do Warszawy (1904) działał w szeregach PPS, ale też czynny był w ruchu rewolucyjnym Rosji. W 1906 związał się z PPS-Lewicą. Zmuszony do emigracji, współpracował w Galicji z tamtejszą prasą partyjną, uniwersytetami robotniczymi oraz organizacjami PPSD, lwowskim Związkiem Pomocy dla Więźniów Politycznych. Oprócz etnografii, interesował się historią ruchu robotniczego (Historia ruchu robotniczego w Rosji, 1908). Po wybuchu I wojny światowej emigrował do Szwajcarii, gdzie kontynuował działalność partyjną. Po wybuchu rewolucji lutowej, pojechał do Rosji wraz z Leninem; wszedł w skład CK Wykonawczego PPS-Lewicy; związał się z mienszewikami-internacjonalistami; od lipca 1917 wchodził w skład sekretariatu SDPRR. Na zjeździe PPS-Lewicy i SDKPiL (1917) opowiedział się za potrzebą włączenia Polaków do walki rewolucyjnej w szeregach armii rosyjskiej, prowadził agitację. Podczas rewolucji październikowej był komisarzem do spraw polskich w Charkowie i kierował tamtejszą organizacją PPS-Lewicy. Od grudnia 1918 był członkiem RKP(b); działał na Ukrainie, gdzie sprawował ważne funkcje polityczne. Od września 1919 wchodził w skład Biura Politycznego przy KC RKP(b) i Biura Wykonawczego Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP) w Rosji, a od 1920 był członkiem Biura Organizacyjnego KC KP(b)U oraz Galicyjskiego Komitetu Organizacyjnego KP(b)U. Brał udział w II, III, IV, V, VI i VII Kongresach Międzynarodówki Komunistycznej. Został członkiem, utworzonego w Białymstoku (1920), Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski; w 1923 i 1930 uczestniczył w Zjazdach KPP. Na Ukrainie kierował sekcją polskiego Wydziału Agitacji i Propagandy Rewolucyjnej Rady Wojennej Republiki, oraz w 1920-1921 Wydz. Agitacji i Propagandy KC KP(b)U. Od września 1921 był sekretarzem KC KP(b)U i Naczelnikiem Ukraińskiego Zarządu Politycznego Armii Czerwonej. W Międzynarodówce Komunistycznej pełnił różne odpowiedzialne funkcje (1922-1936); dużo publikował i związany był z wieloma czasop.; należał do grona współzałożycieli Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (MOPR). Był członkiem Prezydium CK Wykonawczego ZSRR. W 1921-1931 kierował sektorem literatury i sztuki w Komisariacie Ludowym Oświaty RSFRR, później (1933-1937) – Wydziałem Muzeów. Pełnił funkcję przewodniczącego Ogólnozwiązkowego Komitetu Radiofonii ZSRR i był członkiem Kolegium Komisariatu Ludowego Poczt i Telegrafów ZSRR. W 1941 został pierwszym kierownikiem redakcji polskiego Radia Moskiewskiego, współpracował z „Nowymi Widnokręgami”. Był autorem licznych artykułów i publikacji, dotyczących dziejów ruchu robotniczego, biografii działaczy rewolucyjnych, wspomnień. W tych, które dotyczyły Polski bardzo krytycznie oceniał politykę władz, sytuację społeczno-polityczną kraju, współpracę PPS z rządem (m.in. Krizis burżuaznoj Polszi; Zamysły burżuazno-szlachetskoj Polszi, obie książki wyd. w 1923; Sowriemiennaja Polsza, 1924; Polsza naszich dniej, 1926); Groźba wojny, 1927; Polsza na służbie imperializma, 1927). Napisał też Narodziny wieku (1932-1934; wyd. pol. 1969). Zmarł podczas ewakuacji z Moskwy.