Rubinstein Akiba

Rubinstein Akiba

(1882 Stawiska k. Łomży – 1961 Bruksela [Antwerpia?]) – najwybitniejszy szachista w dziejach tej dyscypliny w Polsce, zwycięzca wielu turniejów międzynarodowych. Pochodził z biednej rodziny ortodoksyjnej. Jego ojciec zmarł przed narodzeniem syna. Wychowywali go dziadkowie, którzy pragnęli, by został rabinem. Zasady gry w szachy poznał pod koniec nauki w chederze i porzucił dla niej rozpoczęte studia w jesziwie w Białymstoku. Mieszkając w Lublinie, grywał ze znanym korespondencyjnym szachistą, G. Bartoszewiczem. Umiejętności szachowe rozwinął w Łodzi, w Łódzkim Towarzystwie Zwolenników Gry Szachowej (ŁTZGS), najsilniejszym ośrodku szachowym w Cesarstwie Rosyjskim, pod opieką i kierunkiem H. Salwe (którego pokonał w 1904 na spotkaniu o mistrzostwo Łodzi). Na skalę międzynarodową debiutował w turnieju mistrzowskim w Barmen (1905), gdzie zdobył pierwszą nagrodę, do spółki z Czechem, O. Durasem, i tytuł mistrza; arcymistrz w 1907-1910 (Karlsbad, Wiedeń, Praga, Petersburg, Warszawa); Mistrz Polski z 1927, groźny rywal Emanuela Laskera i Jose Raoula Capablanki, znany jako mistrz gry końcowej. Zwycięzca dwudziestu turniejów międzynarodowych (m.in. pięciu silnie obsadzonych turniejów w San Sebastian, Piszczarach, Wrocławiu, Warszawie, Wilnie – w 1912, nazwanym „rokiem Rubinsteina”), a także w Petersburgu w 1909, gdzie pokonał Laskera – ówczesnego mistrza świata. Od 1910 mieszkał w Warszawie; otrzymywał stałą pensję, wyznaczoną przez Warszawskie Towarzystwo Zwolenników Gry Szachowej (nadal jednak reprezentował ŁTZGS). Błyskotliwa kariera R. przypadła na 1905-1930, jednak po 1918 notował już nieco słabsze wyniki. Wybuch I wojny światowej zniweczył jego szanse na tytuł mistrza świata, w zaplanowanym na wrzesień 1914 pojedynku z Laskerem, oraz pozbawił wszystkich oszczędności. Brak mecenasa uniemożliwił mu podjęcie starań o ubieganie się o mistrzostwo świata. Swe uprawnienia przelał na Capablankę, który zdobył ów tytuł w 1921. W 1926 wyjechał do Berlina, a potem zamieszkał na stałe w Belgii, zachowując polskie obywatelstwo; bronił barw Polski w Olimpiadach Szachowych w 1930 (Polska zajęła I miejsce) i 1931 (II lokata). W 1930 był też autorem najlepszego rezultatu wśród polskich zawodników, grając na I szachownicy. Po 1931 szachista popadł w rozstrój nerwowy (prawdopodobnie depresja, spowodowana nadmierną eksploatacją psychiki licznymi grami turniejowymi i publicznymi występami) i wycofał się z gry. Jego leczenie finasował specjalny fundusz, założony pod patronatem Federation Internationale des Echecs (tzw. Fundusz Rubinsteina, wspierany także z Polski). W czasie II wojny światowej R. ukrywano w szpitalu „Titeca” w Brukseli. W 1950 reaktywowano „Fundusz Rubinsteina” (tym razem nie wspierany przez polskie władze). R. zmarł w zapomnieniu w brukselskim domu starców. Wedle innych danych, miał zakończyć życie w Antwerpii. (Zob. też  Międzynarodowy Turniej Szachowy im. Akiby Rubinsteina w Polanicy)