parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1906 Kazimierz Dolny – 1996 Tel Awiw) – publicysta, literat. Studiował na UW. Po ukończeniu studiów został współpracownikiem „Naszego Przeglądu” oraz „Hajntu”, „Chwili” i „Nowego Dziennika”. W 1931, jako korespondent „Naszego Przeglądu”, wyjechał do Paryża. Publikował reportaże w swej macierzystej gazecie i w nowojorskim „Forwerts”. W 1938 przeniósł się do Afryki Płd., a w 1940 – do Stanów Zjednoczonych. Po II wojnie światowej kilkakrotnie odwiedzał Polskę; swe wrażenia z pierwszego po latach pobytu w kraju zawarł w książce Cwiszn szrek un hofenung: a rajze iber najen Pojłn (jid., Między obawą a nadzieją: podróż po nowej Polsce, 1946; wyd. w j. ang. Between Fear and Hope, 1947). Poza tym opublikował jeszcze kilka tomów reportaży: o losach Żydów w okresie wielkiego kryzysu Cwiszn Nalewkes un Ajfl-turn (jid., 1936; tłum. pol. Od Nalewek do wieży Eiffla, 1936), do którego wstęp napisał Erwin E. Kisch; o wojnie domowej w Hiszpanii Krig in Szpanjen. Hinterland (jid., Wojna w Hiszpanii. Zaplecze; 1938). Zajmował się także literaturą piękną. Wydał poezje w Di giłdene fejgł (jid., Złocisty ptak, 1927) i Fajern in sztot (jid., Ognie w mieście, 1932). Przełożył na język jidysz B. Jasieńskiego Palę Paryż ( Farbren Pariz, 1929) oraz był współredaktorem „Almanachu Literackiego” (Warszawa 1931). S. był inicjatorem wydania oraz autorem przedmowy do Dziennika z getta warszawskiego Mary Berg (wyd. pol. 1983; ang. 1945; wł. 1946; franc. 1947). Rodzinnemu miastu poświęcił wspomnienia The River Remembers (1973; fragmenty przekładu na język polski zostały opublikowane w „Fołks Sztyme” w 1986), a grafikowi – A. Szykowi – książkę Artur Szyk: Dos szturmisze łebn un szafn fun dem grojsn jidiszn miniatur-majster (jid., Artur Szyk. Burzliwe życie i twórczość wielkiego żydowskiego mistrza miniatury, 1980).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.