parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1831 Tarnów – 1896 Kraków) – profesor dermatologii na UJ, pedagog; syn Dawida R. (1810-1886), lekarza żydowskiego, radnego Tarnowa (1867-1881), zaangażowanego w pomoc dla powstania styczniowego (jeden z braci R. zginął w powstaniu, dwaj pozostali byli lekarzami). Po ukończeniu gimnazjum w Tarnowie studiował medycynę i filozofię na uniwersytecie w Wiedniu; tytuł doktora medycyny uzyskał w 1855, a doktorat z chirurgii – w 1861. W 1854-1855 pracował na Oddziale Chorób Wewnętrznych Szpitala Powszechnego w Wiedniu, a potem jako lekarz domowy arystokraty węgierskiego. Pod koniec lat 50. XIX w. powrócił do Wiednia, podejmując pracę kolejno w: klinice chorób skórnych, klinice wenerycznej, klinice chorób kobiecych oraz klinice chirurgicznej. W Wiedniu prawdopodobnie zmienił wyznanie, by ułatwić sobie karierę. W Krakowie zamieszkał w 1862. Habilitował się na UJ – jako pierwszy – z dermatologii i wenerologii (1862); pracę podjął na tej uczelni oraz w Szpitalu Św. Ducha. Od 1867 był członkiem Towarzystwa Krakowskiego Lekarskiego, a potem jego prezesem. W 1867 także został profesorem nadzwyczajnym UJ, w 1894 – zwyczajnym. W 1894/1895 objął stanowisko dziekana Wydziału Lekarskiego. Od 1873 kierował kliniką chorób skórnych w Szpitalu Św. Łazarza. W tymże roku został członkiem nadzwyczajnym AU. Ogłosił ok. 25 artykułów, głównie w „Przeglądzie Lekarskim”, „Roczniku Towarzystwa Naukowego Krakowskiego”; publikował również skrypty (np. Wykład chorób wenerycznych, Kraków 1890). Jego synami byli: Ignacy R. (1865-1926) – prawnik, publicysta, polityk, parlamentarzysta austriacki i polski; Feliks R. – prez. sądu w Poznaniu; Aleksander R. – profesor położnictwa i ginekologii.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.