parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1838 Rozgony k. Koszyc – 1917 Wiedeń) – malarz. Pochodził z rodziny rabinackiej. Studiował w Wiedniu i Paryżu. W 1861-1862 i 1868-1889 mieszkał w Warszawie; poślubił siostrzenicę A. Lessera. Pełnił funkcję kierownika artystycznego „Tygodnika Ilustrowanego”. W 1889 powołany został na stanowisko dyr. Akademii Sztuk Pięknych w Budapeszcie, a w 1893 osiadł na stałe w Wiedniu. Portretował cesarza Franciszka Józefa oraz innych członków rodu Habsburgów. Był znanym i cenionym portrecistą bogatego mieszczaństwa i arystokracji. Malował bardzo dużo wizerunków reprezentacyjnych, które odznaczały się konwencjonalną kompozycją, ciemną stonowaną gamą barwną, starannie, cienko kładzioną farbą (Portret Heleny Hermanówny); często z wirtuozerią oddawał fakturę i dekoracyjność tkanin. Tworzył pełne wyrazu portrety, ukazujące przede wszystkim osobowość modela; unikał w nich schematyczności i idealizacji, stosował nietypowe ujęcia postaci; malował swobodnie, szerokimi pociągnięciami pędzla. Uprawiał także malarstwo rodzajowe o tematyce żydowskiej (Bakałarz żydowski, Studium modlącego się Żyda, Tisza be-Aw) Artysta utrzymywał stały kontakt z Polską, brał udział w wystawach, organizowanych w kraju; wystawiał także w Paryżu, Wiedniu, Budapeszcie, Berlinie, Wenecji, Rzymie i Koszycach.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.