Nasi Józef

Nasi Józef

(Joao Miques Mendez) (1515 Lizbona – 1579) – potomek bankierskiej rodziny Nasich, portugalskich mar(r)anów. Jako bankier i dworzanin tureckich sułtanów, uczestniczył w pertraktacjach Wysokiej Porty z państwem polsko-litewskim. Członkowie jego rodziny, pozornie przyjmując chrzest, zmienili nazwisko z Nasi na Mendez. Po wprowadzeniu w Portugalii inkwizycji N. w 1536 wyjechał do Amsterdamu, gdzie znajdowała się filia bankierskiego domu Mendezów, a następnie przeniósł się do Włoch i Turcji; przeszedł na wiarę mojżeszową i powrócił do swego dawnego nazwiska. Po 1549 został bankierem sułtana Sulejmana II Wspaniałego i przyjacielem jego syna, Selima, następcy tronu. Co najmniej od 1560 uczestniczył w pertraktacjach z państwem polsko-litewskim, których celem było polepszenie stosunków polsko-tureckich. Misja ta zakończyła się powodzeniem. Zapewne za udział w pertraktacjach z dworem polskim, nowy sułtan Selim II (1566-1574) podarował mu – w charakterze lenna – Tyberiadę (północną Galilea), gdzie miała powstać kolonia żydowska. Nieco później sułtan podarował mu też grecką wyspę Naksos i jedenaście innych wysp na Cykladach, oraz przyznał tytuł „księcia Naksosu i Morza Egejskiego”, mianował też dworzaninem swego dworu. W okresie panowania tego władcy, N. kontynuował politykę utrzymania pokoju z Rzeczpospolitą. Był w stałym kontakcie z polskim monarchą, który niejednokrotnie korzystał z pożyczek, udzielanych mu przez N. W dowód wdzięczności, w 1567 Zygmunt II August przyznał dwóm agentom i sługom N. prawo importu do Polski w ciągu pięciu lat małmazji, muszkatelu i innych trunków. W przywileju tym monarcha zaznaczył, że zezwolenie swe wydał na osobistą prośbę tureckiego sułtana. W 1569 N. i wielki wezyr Ahmed Sokolli prowadzili w Istambule poufne rozmowy z agentami francuskimi na temat ewentualnego małżeństwa Henryka Walezego z Anną Jagiellonką, siostrą Zygmunta II Augusta. Dla Turcji kandydatura Walezego na króla Polski była korzystna, gdyż objęcie przez niego tronu doprowadziłoby do osłabienia pozycji Habsburgów, dążących do zorganizowania przeciw Porcie ligi antytureckiej. Po zgonie Selima II i wstąpieniu na tron Amurata III, N. został odsunięty od dworu. Ostatnie lata życia poświęcił studiom nad różnymi zagadnieniami życia żydowskiego.