parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1910 Warszawa – 1970 Tel Awiw) – poeta, tłumacz; jeden z najwybitniejszych twórców współczesnej poezji hebrajskiej; autor utworów dramatycznych, przekładów z języków jidysz, angielskiego, francuskiego, niemieckiego i rosyjskiego na język hebrajski, librett operetkowych, utworów kabaretowych i piosenek. W 1925 wyjechał do Palestyny. Zyskał popularność jako autor poezji politycznej, skierowanej przeciwko władzom mandatowym, oraz jako twórca awangardowej liryki. Od 1943 współpracował z „Ha-Arec” – dziennikiem Partii Pracy, publikując wierszowane felietony: Ha-tur ha-szwii (hebr., Siódma kolumna), krytykujące politykę władz mandatowych, przeciwstawiających się imigracji Żydów do Palestyny. Działając w środowisku poetów-modernistów, kierowanym przez A. Szlonskiego, rozwijał tradycje francuskich i rosyjskich symbolistów; był autorem dramatów i utworów scenicznych: Kineret, Kineret (hebr., Genezaret, Genezaret; 1962); Pundak ha-ruchot (hebr., Karczma wiatrów, 1963); Miszpat Pitagoras (hebr., Prawo Pitagorasa, 1965); Ester ha-Malka (hebr., Królowa Estera, 1966). Tłumaczył m.in. komedie Moliera i tragedie Szekspira. W 1961-1962 wydał czterotomowy zbiór Kol szire(j) (hebr., Zbiór poezji), w 1965 – zbiór poematów Chagigat kaic (hebr., Obchody lata). Pierwsze 10 tomów nowego wydania dzieł zebranych A. ukazało się w 1970-1973, następne – w 1984-1985.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.